Το σκάνδαλο των εμβολίων και η εμπορευματοποίηση της υγείας. Η «λευκή – δυτικοευρωπαϊκή προτεραιότητα» και οι φαρμακευτικές πατέντες
Σε αυτό το άρθρο θα προσεγγίσουμε, με παραδείγματα από όλο τον πλανήτη, το ζήτημα των εμβολίων, όπως αυτό διαμορφώνεται από τις φαρμακοβιομηχανίες που εξυπηρετούν σκοπούς κέρδους αντί υγείας, από την οικονομική ύφεση ως μεγαλύτερη πρόκληση σε σύγκριση με την πανδημία σε πλήθος κρατών και από τα γεωπολιτικά, ταξικά και φυλετικά κριτήρια των εμβολιαστικών σχεδιασμών.
Κόστος και γεωπολιτικά παιχνίδια εις βάρος της επιστημονικής βάσης για την αγορά και διάθεση των εμβολίων
Στα μέσα Ιανουαρίου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοινώνει ότι το 95% των εμβολιασμών παγκοσμίως έχει γίνει από 10 μόνο χώρες και η πρόσβαση στα εμβόλια καθορίζεται από διμερείς συμφωνίες. Οι διμερείς συμφωνίες μεταξύ πλούσιων χωρών και φαρμακευτικών των εμβολίων ανεβάζουν το κόστος και ταυτόχρονα δεσμεύουν ποσοστό της ετήσιας παραγωγής. Σύμφωνα με τον φορέα Global Justice Now, το 82% των εμβολίων που θα παράξουν οι Pfizer/Biontech το 2021 και το 78% της Moderna έχουν ήδη προπωληθεί στις πλούσιες χώρες. Η ανισοκατανομή των εμβολίων αποτελεί παγκόσμια πληγή, και φυσικά μια κανιβαλιστική πρακτική των προνομιούχων κρατών.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση τιμάει για άλλη μια φορά την πολιτική των πολλών ταχυτήτων, ανεξαρτήτως της κοινής συμφωνίας που έχει προχωρήσει. Η διάθεση των εμβολίων στα κράτη-μέλη προκαθορίζεται από την οικονομική τους δύναμη. Παράλληλα, η αναγνώριση και αδειοδότηση των φαρμακευτικών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξαρτάται πρωτίστως από τις διεθνείς σχέσεις των κρατών παραγωγής με την ΕΕ, εξού και η παρατεταμένη καθυστέρηση ως προς το ρωσικό εμβόλιο Sputnik-V.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αμφισβήτησης της κοινής συμφωνίας της ΕΕ αποτελεί η Γερμανία με τον εκπρόσωπο του Υπ. Υγείας, Hanno Kautz, στις 8/1 να επιβεβαιώνει ότι από την κάλυψη σε σύνολο 90 εκατ. δόσεων, τα 60 εκατ. δόσεις του εμβολίου από την BioNTech, λόγω των ευρωπαϊκών συμβολαίων και τα 30 εκατ. δόσεις από διμερείς συμφωνίες. Οι εν λόγω συμφωνίες έρχονται σε σύγκρουση με την πρόσβαση της Ελλάδας και τρίτων χωρών στις δικές τους δόσεις.
Στην Ελλάδα ο αρχικός σχεδιασμός που είχε εξαγγελθεί για τα εμβόλια είχε ως εξής (σε εκατ. δόσεις): Pfizer/BioNTech: 4,7, AstraZeneca/Oxford: 7,1, Johnson & Johnson: 4,7 , Sanofi/GSK: 4,7, Moderna: 1,8, Curevac: 5,3. Χαρακτηριστική παραμένει η άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης για οποιαδήποτε συμφωνία με τα ρώσικα και τα κινέζικα σκευάσματα. Ολοφάνερη είναι και η καθυστέρηση στην προμήθεια και στην εκτέλεση των εμβολιασμών, και μέχρι τις 7/2 έχουν πραγματοποιηθεί περίπου 400 χιλιάδες (συμψηφίζοντας 1ες και 2ες δόσεις). Η αρχική εκτέλεση εμβολιασμών επίσης έγινε σε κυβερνητικά στελέχη και την ελίτ, εις βάρος του υγειονομικού προσωπικού, βασιζόμενη στην πρόταση Μητσοτάκη περί πιστοποιητικών εμβολιασμού. Ενώ, αξίζει να εξετάσουμε την περίπτωση της μεγαλύτερης “αγοράς” για το εμβόλιο της AstraZeneca, το οποίο είναι αρκετά φθηνότερο σε σχέση με τα υπόλοιπα, αλλά να σημειώσουμε ότι η τιμή του διαφέρει για συμφωνίες: α) στην παγκόσμια αγορά, β) με τη Μεγάλη Βρετανία, γ) στην ΕΕ. Πέραν της τιμής του, τις τελευταίες ημέρες αναδείχτηκε το φιάσκο της εμπορικής συμφωνίας καθώς εγείρεται θέμα μη επαρκούς δοκιμασμένης επίδρασης και αποτελεσματικότητας του εμβολίου για ενήλικες άνω των 55 ετών. Έτσι, πολλές ευρωπαϊκές χώρες, μαζί και η Ελλάδα, αναστέλλουν την χορήγηση του εμβολίου σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες. Επισήμως με ανακοίνωση της προέδρου της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, το εθνικό σχέδιο «Ελευθερία» για τον γενικό εμβολιασμό του πληθυσμού μπήκε υπό αίρεση. Στην Ελλάδα ο εμβολιασμός του πληθυσμού έχει συμβολιστεί και ως το σημείο τερματισμού των διαφόρων lockdown, για να τονιστεί δήθεν ένας στόχος ανακούφισης στο κατά τα άλλα έρημο τοπίο πολιτικής βούλησης στον τομέα της υγείας από την κυβέρνηση.
Η Μολδαβία, η φτωχότερη χώρα της Ευρώπης, δεν μπορεί να κάνει ούτε ένα εμβόλιο αυτή τη στιγμή, επειδή ακριβώς δεν μπορεί να αγοράσει. Αναμένεται να λάβει την πρώτη παρτίδα από τα τέλη Φεβρουαρίου. Η Ουκρανία, Γεωργία και Αρμενία βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση. Πρόκειται για μια «καταστροφική ηθική αποτυχία» όσον αφορά τη διανομή εμβολίων στην Ευρώπη, σύμφωνα τον επικεφαλής του ΠΟΥ. Σε έρευνες, οι Μολδαβοί λένε ότι ενδιαφέρονται περισσότερο για την οικονομική παρά την κρίση υγείας, η ασθένεια δεν είναι καν στις πέντε κύριες ανησυχίες που έχουν – την ξεπερνά το μέλλον των παιδιών τους, οι υψηλές τιμές, η φτώχεια, η ανεργία και η διαφθορά.
Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το Ισραήλ ως “παγκόσμιο πρωταθλητή” των εμβολιασμών και “έμπειρο παίχτη” της αθέμιτης αγοράς. Μέχρι τις 5/1 παρείχε την πρώτη δόση του Pfizer/BioNTech εμβολίου σε 1,37 εκατ. πολίτες. Η πολιτική εγρήγορση της κυβέρνησης Νετανιάχου φάνηκε να εκμαιεύεται από τις προσεχείς εκλογές. Μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που ενισχύθηκε η οικονομική προσφορά για την αγορά τους και αποτέλεσε καθοριστικό ρόλο και για την ίδια την φαρμακοβιομηχανία θέτοντας σε προτεραιότητα την διάθεση προς το Ισραήλ. Την ίδια στιγμή προάγει μια στάση αποκλεισμού των Παλαιστινίων και απορρίπτει οποιαδήποτε πολιτική υγειονομικής βοήθειας στις περιοχές τους. Αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι στον σκληρό κόσμο της διεθνούς αγοράς οι ισχυροί παίχτες μπορούν και χρησιμοποιούν αθέμιτα μέσα, επωφελούμενοι και καθορίζοντας τον υπόλοιπο κόσμο.
Για τις ΗΠΑ οφείλουμε να σημειώσουμε την δραματική φυλετική διάκριση που εκτυλίσσεται στους τουλάχιστον 13 εκατ. εμβολιασμούς μέχρι μέσα Ιανουαρίου. Τα στατιστικά αποτυπώνουν μια εικόνα που πλήττει τους Αφροαμερικανούς πολίτες, μόλις στο 5%, την στιγμή που αποτελούν το 20% του υγειονομικού προσωπικού και ο ασφαλιστικός αποκλεισμός πρόσβασής τους στην υγεία δείχνει διπλάσια πιθανότητα να νοσήσουν σε σχέση με τους λευκούς Αμερικάνους.
Ο πόλεμος της πατέντας για τα εμβόλια
Ήδη από τον Οκτώβριο, η Ινδία και η Νότια Αφρική κατέθεσαν αίτημα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου ζητώντας να παγώσουν οι περιορισμοί πνευματικής ιδιοκτησίας (π.χ. η απονομή ή επιβολή πατεντών, η προστασία εμπορικών μυστικών κ.ά.) καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας στα εμβόλια, φάρμακα και διαγνωστικά τεστ και σε κάθε είδους ιατρική τεχνολογία που μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπισή της, ώστε να υπάρξει αύξηση στην κλίμακα παραγωγής και προσιτές τιμές. Την πρόταση έχει στηρίξει ο ΠΟΥ και πλήθος διεθνών ανθρωπιστικών οργανώσεων, ενώ έχουν συνταχθεί περισσότερες από 100 χώρες. Στην πρόταση αντιτίθενται μερικές από τις πιο πλούσιες χώρες του κόσμου: ΕΕ, ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, Ιαπωνία, Καναδάς, Αυστραλία, Νορβηγία, Ελβετία. Η “υπεροχή” της λευκής φυλής και η ευκαιρία ανάπτυξης επιχειρηματικής κερδοφορίας εν μέσω παγκόσμιας ύφεσης καθιστούν αναγκαιότητα την διατήρηση των “κανόνων” της “ελεύθερης αγοράς” με οποιοδήποτε κόστος εις βάρος της ανθρωπότητας. Η πανδημία του Covid-19, λοιπόν, μπορεί να χρησιμοποιείται εργαλειακά για τους αστούς αφενός ως οικουμενικός εχθρός για καταστολή και περιστολή δικαιωμάτων, αφετέρου ως πεδίο εμπορευματοποίησης της υγείας.
Η εγκατάλειψη των «αναπτυσσομένων» χωρών
Στις χώρες της Αφρικής έχουν διαπιστωθεί μόλις 3 εκατ. κρούσματα σε συνολικό πληθυσμό 1.2 δις (πχ. ΗΠΑ 25 εκτ. κρούσματα στα 330 εκατ. πληθυσμού). Την ίδια στιγμή η διενέργεια τεστ Covid-19 είναι περιορισμένη λόγω του κόστους και της έλλειψης υποδομών. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Αφρική άλλες ασθένειες σημειώνουν πολύ μεγαλύτερα ποσοστά θνησιμότητας σε σύγκριση με τον Covid-19, γεγονός που τον θέτει σε χαμηλότερη προτεραιότητα για πολλά κράτη, δεδομένου και του κόστους των εμβολίων, που πλέον αναδεικνύονται απαγορευτικά για πολλές οικονομίες.
Μόνο μια χώρα της Αφρικής έχει ξεκινήσει εμβολιασμούς. Είναι οι Σεϋχέλλες των 95.000 κατοίκων, οι οποίες πήραν 50.000 δόσεις με τη μορφή δωρεάς από τα ΗΑΕ. Στις υπόλοιπες 53 χώρες της ηπείρου δεν υπάρχει κανένα σαφές χρονοδιάγραμμα. Η μόνη προσπάθεια για ισότιμη πρόσβαση και των φτωχότερων χωρών στα εμβόλια αποτελεί ο νεοσύστατος μηχανισμός COVAX υπό την αιγίδα του ΠΟΥ. Στόχος του η διάθεση 2 δις εμβολίων μέχρι το τέλος του 2021 με σκοπό την κάλυψη ενός ποσοστού 20% για το πληθυσμού των αιτούντων χωρών. Προγραμματισμός που φυσικά εξαρτάται πρώτα από την παγκόσμια παραγωγή, διάθεση και εν τέλει το εμπόριο των εμβολίων από τις φαρμακοβιομηχανίες λαμβάνοντας υπ` όψιν όλα τα παραπάνω.
Πλήρης αδιαφορία και μηδενική πρόνοια για πληθυσμούς που δεν υπάγονται σε οποιοδήποτε νομικό ή διοικητικό καθεστώς. Ένας σημαντικός αριθμός συνανθρώπων μας στερείται στέγης και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Μιλάμε για τους κολασμένους αυτής της γης: άστεγους, ασυνόδευτους ανήλικες, μετανάστες, πρόσφυγες, εγκλωβισμένους εν μέσω πολεμικών συγκρούσεων και οποιεσδήποτε άλλες ομάδες ανθρώπων που δεν ”υπάρχουν” για τους διάφορους εθνικούς και διεθνείς σχεδιασμούς. Κι αυτή είναι η επιτομή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας στην υγεία σήμερα.
Η θέση της ΟΡΜΑ για την πολιτική των εμβολίων
Τα εμβόλια όπως και τα φάρμακα αποτελούν την ιατρική αντιμετώπιση στη μάχη των ασθενειών για την ανθρωπότητα. Όλοι και όλες ανεξαιρέτως πρέπει να έχουμε ισότιμη και δωρεάν πρόσβαση στην υγεία, άρα και στα εμβόλια. Αυτό προϋποθέτει την ανθρωπιστική πολιτική για δημόσιο δωρεάν χαρακτήρα της υγείας με υποδομές πρόνοιας για την πρόληψη και την θεραπεία ολόκληρου του πληθυσμού. Επομένως, η φαρμακευτική βιομηχανία θα πρέπει να υπηρετεί μόνο τον σκοπό της θεραπείας και των εκάστοτε αναγκών της κάθε κοινωνίας. Οι πατέντες και το επιχειρηματικό κέρδος υποδαυλίζουν την υγεία παγκοσμίως και γι` αυτό πρέπει να καταργηθεί αυτός το απάνθρωπο νομικό καθεστώς. Δεν μπορεί να μπαίνει περιορισμός παραγωγής & διάθεσης μιας θεραπείας ή ενός σκευάσματος που σώζει ζωές. Για εμάς η κρατικοποίηση αυτής της βιομηχανίας είναι προϋπόθεση για την σωτηρία κάθε ανθρώπου πάνω στη γη. Ο αγώνας για υγεία είναι αγώνας για πολιτικές ισότητας και αλληλεγγύης, είναι αγώνας ενάντια στο καπιταλιστικό σύστημα ανθρώπινης εκμετάλλευσης, υπέρ της κομμουνιστικής στρατηγικής για μια αταξική κοινωνία προσφοράς και αλληλοβοήθειας.
