Παρισινή κομμούνα Η μαμή της σύγχρονης εποχής
του Α.Ω.
Πριν από 150 χρόνια στην κομμούνα του Παρισιού το 1871, ήταν η πρώτη εμφάνιση της εργατικής εξουσίας, όταν για πρώτη φορά οι εργάτες και οι καταφρονημένοι της κοινωνίας δημιούργησαν μία μορφή εξουσίας μοναδική για την μέχρι τότε εμπειρία και ενάντια σε κάθε συμφέρον της κυρίαρχης τάξης, των πλουσίων και των αριστοκρατών, θεμελιώνοντας μία εντελώς διαφορετική εμπειρία διαχείρισης της κοινωνίας και απελευθερώνοντας ένα τεράστιο δημιουργικό δυναμικό που ακόμα και σήμερα παραμένει ζωντανό.
Η εποχή
Το Παρίσι το 1871 ήταν τρίτη μεγαλύτερη πόλη του κόσμου, μετά το Λονδίνο και την Νέα Υόρκη, με πληθυσμό δύο εκατομμυρίων, με πάνω από το μισό να ανήκει στη εργατική τάξη. Ο υπόλοιπος πληθυσμός ήταν κυρίως μικροί επαγγελματίες, βιοτέχνες και μαγαζάτορες, που όμως η αλματώδης επέκταση του μεγάλου κεφαλαίου με την υποστήριξη της κυβέρνησης τους πιέζει συνεχώς προς την προλεταριοποίηση. Το νεαρό προλεταριάτο ήδη από τα προηγούμενα χρόνια έχει κάνει τα πρώτα βήματ;a του με απεργίες δημιουργώντας συνδικάτα, συνεταιρισμούς, εφημερίδες, ενώ οι πρώτες σοσιαλιστικές οργανώσεις έχουν ήδη ξεκινήσει να εμφανίζονται στους χώρους εργασίας και στις εργατικές συνοικίες. Μπλανκιστές, Προυντονιστές, και Μαρξιστές είναι οι κυρίαρχες τάσεις στο γαλλικό προλεταριάτο, ενώ μεγάλη επιρροή έχει αποκτήσει η Διεθνής Ένωση των Εργατών (Πρώτη Διεθνής) που από την ίδρυση της το 1864 έχει κατορθώσει και εγκαθιδρύσει τοπικές και διεθνείς οργανώσεις σε όλη την Ευρώπη και στις κύριες Γαλλικές πόλεις.
Ο πόλεμος
Ο πόλεμος που έχει ξεκινήσει από τον Ναπολέων Γ` το 1870 προκειμένου να αντιμετωπίσει τα εσωτερικά οικονομικά προβλήματα και την ανερχόμενη δύναμη στην κεντρική Ευρώπη, την ενοποιημένη υπό την Πρωσία Γερμανία, καταλήγει πολύ γρήγορα σε μία θλιβερή ήττα. Ο Ναπολέων Γ’ τον Σεπτέμβριο του 1870 αιχμαλωτίζεται μαζί με όλο τον στρατό του, 86.000 άνδρες, από τον γερμανικό στρατό του Μπίσμαρκ. Ο νικηφόρος γερμανικός στρατός, καταλαμβάνει πολύ εύκολα την ανατολική Γαλλία και ξεκινάει την προέλαση προς το Παρίσι. Ο γαλλικός λαός ξεσηκώνεται από άκρο σε άκρο της χώρας και σε λίγες ημέρες κηρύσσεται η Δημοκρατία, η τρίτη κατά σειρά στην Γαλλία μετά από αυτές του 1789 και του 1848. Η νεαρή δημοκρατία όμως, όπως και οι προηγούμενες, έχei διαφορετικό περιεχόμενο για την εργατική τάξη από ότι για την αστική τάξη. Για την εργατική τάξη, είναι η απαίτηση για κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα που θα εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας της κοινωνίας, τους εργάτες και τους μικρούς αγρότες. Για την αστική τάξη όμως το περιεχόμενο της δημοκρατίας έχει εντελώς άλλο νόημα, την υπεράσπιση της καθεστηκυίας τάξης της ατομικής ιδιοκτησίας και των συμφερόντων της, της εκμετάλλευσης των εργατών και των αγροτών.
Η κρίση
Ο λαός του Παρισιού με τον ενθουσιασμό της ανακήρυξης της Δημοκρατίας και της ανάγκης να υπερασπιστεί το Παρίσι που κινδύνευε άμεσα από τον προελαύνοντα Πρωσικό στρατό., κινητοποιείται άμεσα και ετοιμάζεται για την υπεράσπιση της πόλης και την ίδια στιγμή εμφανίζονται τα πρώτα ριζοσπαστικά αιτήματα. Χωρίς να έχει καμία εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας που έχουν φτιάξει οι αστοί και οι αριστοκράτες για να διαπραγματευτούν με τον Μπίσμαρκ την τελική παράδοση, οι εργάτες του Παρισιού συγκροτούν την Εθνοφρουρά για να υπερασπιστεί την Δημοκρατία όχι γενικά και αόριστα αλλά σε κατεύθυνση δημοκρατική και κοινωνική. Φτιάχνουν την Κεντρική Επιτροπή για να συντονίζει ομοσπονδιακά τα τάγματα της Εθνοφρουράς που σε συντριπτική πλειοψηφία προέρχονται από τις εργατικές συνοικίες. Έχει ξεκινήσει η υπεράσπιση της πόλης από την Πρωσική πολιορκία και πρέπει να καλύψουν τις ανάγκες να αντιμετωπιστεί της τροφοδοσίας της πόλης με τρόφιμα. Ο μεγαλύτερος εχθρός όμως που εμφανίζεται είναι η αστική κυβέρνηση με επικεφαλής τον Θιέρσο που διεξάγει μυστικές συνομιλίες με τον Μπίσμαρκ και προσπαθεί να βάλει συνεχή εμπόδια στην άμυνα και την Εθνοφρουρά του Παρισιού. Για την γαλλική μπουρζουαζία πια ο μεγάλος εχθρός δεν είναι η γερμανική εισβολή αλλά το γαλλικό προλεταριάτο που έχει ορμήσει στο προσκήνιο της ιστορίας. Η αποτυχημένη απόπειρα του Θιέρσου στις 17 Μαρτίου να αφοπλίσει την Εθνοφρουρά ξεσηκώνει το λαό, και έντρομη η κυβέρνηση και η εθνοσυνέλευση εγκαταλείπουν το Παρίσι και καταφεύγουν στις Βερσαλλίες (17 χιλιόμετρα έξω από το Παρίσι). Από κείνη την μέρα το προλεταριάτο του Παρισιού χωρίς να το έχει σχεδιάσει, χωρίς να το έχει επιδιώξει, αναλαμβάνει όλη την εξουσία, με έναν τρόπο πρωτόγνωρο μέχρι τότε.
Η Κομμούνα στο προσκήνιο
Η Κομμούνα που εκλέγεται στις 26 Μαρτίου περιλαμβάνει στην πλειοψηφία της εργάτες που πολλοί από αυτούς για πρώτη φορά μπορούν και αποφασίζουν για τη ζωή τους και γίνονται πρωταγωνιστές. Και το κάνουν με τον πλέον ριζοσπαστικό τρόπο αποδεικνύοντας έμπρακτα την απελευθερωτική δύναμη που έχει η εργατική τάξη όταν αναλαμβάνει την μοίρα της και όλη την κοινωνία.
Η ίδια η κομμούνα με 86 μέλη (το ένα τρίτο μέλη της Διεθνούς) έχουν εκλεγεί με γενική καθολική εκλογή και είναι άμεσα ανακλητοί και αιρετοί, είναι ένα σώμα που ενσωματώνει την νομοθετική και εκτελεστική εξουσία ενιαία υλοποιώντας την άμεση δημοκρατία. Με αυτό τον τρόπο τσακίζει τον αστικό διαχωρισμό των εξουσιών όπου η εκτελεστική εξουσία του πλούτου έχει την πραγματική εξουσία ενώ τα κοινοβούλια της νομοθεσίας φλυαρούν μόνιμα επικυρώνοντας στο τέλος τις αποφάσεις της εκτελεστικής εξουσίας. Εξισώνει τον μισθό κάθε δημοσίου λειτουργού με τον εργατικό μισθό στις 2 Απριλίου, υποτάσσοντας το κράτος στην κοινωνία. Ο μόνιμος στρατός καταργείται με το πρώτο διάταγμα της 29ης Μαρτίου και θεσμοθετείται η Εθνοφρουρά – ο ένοπλος λαός – που όλοι συμμετέχουν στην άμυνα της Κομμούνας και οι ίδιοι οι εθνοφρουροί εκλέγουν τους αξιωματικούς τους. Η αστυνομία διαλύεται και το έργο της ανατίθεται στους δημάρχους και σε σώματα πολιτών.
Διαχωρίζει κράτος και εκκλησία και καταργεί κάθε θρησκευτική χρηματοδότηση καθώς επίσης αφαιρεί κάθε θρησκευτικό σύμβολο από τα σχολεία «από όλα εκείνα που ανήκουν στη σφαίρα της υποκειμενικής συνείδησης». Σε μία κίνηση υψηλού διεθνισμού στις 30 Μαρτίου νομιμοποιούνται όλοι οι αλλοδαποί που έχουν εκλεγεί στην Κομμούνα, επειδή «η κόκκινη σημαία της Κομμούνας είναι σημαία της Παγκόσμιας Δημοκρατίας». Καίγεται στις 6 Απριλίου δημόσια η λαιμητόμος (γκιλοτίνα) μέσα σε λαϊκούς πανηγυρισμούς και στις 16 Απριλίου καταστρέφεται η στήλη της Βαντόμ, σύμβολο του γαλλικού μιλιταρισμού που είχε κατασκευαστεί από το σίδερο των κανονιών των ηττημένων από το Ναπολέοντα Α’. Αποφασίζεται στις 16 Απριλίου η επαναλειτουργία από τους εργάτες όσων εργοστασίων είχαν κλείσει από τους παλιούς τους ιδιοκτήτες. Οι εργάτες συνεταιρίζονται σε μεγάλες ενώσεις που βαθμιαία θα συνενωθούν σε μεγαλύτερες για να οργανώσουν την παραγωγή. Επιβάλλει την μισθολογική ισότητα ανδρών και γυναικών στην εκπαίδευση. Καταργείται η νυκτερινή εργασία των αρτοποιών στις 20 Απριλίου ενώ στις 30 του μήνα κλείνουν τα ενεχυροδανειστήρια, ως όργανα εκμετάλλευσης των εργατών, ενώ το διάταγμα για την διαγραφή όλων των χρεών γράφεται σε τρεις γραμμές κειμένου. Οι άστεγοι περιθάλπονται στα σπίτια των πλουσίων ενώ ξεκινά η πλήρης αναμόρφωση του εκπαιδευτικούς συστήματος.
Το τέλος
Η Κομμούνα δεν έχει τον χρόνο να μεταμορφώσει μόνιμα την κοινωνία, ούτε καν την πόλη του Παρισιού. Ο Θιέρσος, με την υποστήριξη του Μπίσμαρκ που περικυκλώνει το Παρίσι από ανατολικά και βόρεια και απελευθερώνει 60.000 Γάλλους στρατιώτες, επιτίθεται από τις αρχές του Απριλίου στο Παρίσι με τον κυβερνητικό στρατό με μια δύναμη 130.000 ανδρών. Αφού βέβαια πρώτα έχουν συντριβεί αντίστοιχες προσπάθειες σε άλλες γαλλικές πόλεις, όπως σε Λυών, Μασσαλία, Τουλούζη, Σαιντ-Ετιέν, Ναρβόννη κλπ, με τρομερές σφαγές. Στις 21 Μάϊου οι Βερσαλιέροι εισβάλλουν στην πόλη και για τις επόμενες 7 ημέρες, ένα λουτρό αίματος πνίγει το Παρίσι, που έμεινε γνωστό ως «η αιματηρή εβδομάδα». Χιλιάδες εκτελούνται επιτόπου και με την παραμικρή υποψία ότι ανήκαν στην κομμούνα ή πολέμησαν στην πρώτη γραμμή, ενώ βομβαρδίζονται και καίγονται με εμπρηστικές βόμβες οι εργατικές συνοικίες. Μόνον ο φόβος της χολέρας σταματά τις σφαγές. Από τις 28 Μάϊου ξεκινάνε τα στρατοδικεία που διατάσσουν εκτελέσεις, φυλακίσεις και εξορίες. Στο Παρίσι θα επικρατήσει στρατιωτικός νόμος μέχρι το 1876! Νεότεροι υπολογισμοί ανεβάζουν το ανθρώπινο κόστος της καταστολής σε 100.000 εκτελεσμένους, εξόριστους στις αποικίες, φυλακισμένους και καταδιωκόμενους πρόσφυγες σε ξένες χώρες, ενώ οι εργατογειτονιές του Παρισιού μεταβλήθηκαν σε σωρούς ερειπίων. Στο λόφο της Μονμάρτης όπου ξεκίνησε η Κομμούνα και έπεσαν οι τελευταίοι υπερασπιστές της, χτίστηκε ένας τεράστιος καθεδρικός ναός που κυριαρχεί στο Παρίσι από το υψηλότερο σημείο. Το προσωπείο της ηθικής του δίκαιου που πρόβαλε ο καλοταϊσμένος αστός λίγους μήνες πριν, έχει καταρρεύσει και έχει αποκαλυφθεί η πραγματική φύση της αστικής τάξης, το ταξικό μίσος ενάντια στην εργατική τάξη όταν αυτή σηκώνει το κεφάλι και δεν αρκείται σε απλές διεκδικήσεις ενός μισθού αλλά αποφασίζει να πάρει την κοινωνία, τον έλεγχο της ζωής της, συνολικά στα δικά της χέρια.
Στο περιορισμένο χρονικό διάστημα που υπήρξε η Κομμούνα και σε συνθήκες πολεμικής πολιορκίας και βομβαρδισμών με τεράστια προβλήματα τροφοδοσίας σε τρόφιμα, είναι λογικό και αναμενόμενο να υπάρξουν μεγάλες και σημαντικές αδυναμίες. Ειδικά μάλιστα όταν όσα έγιναν ήταν πρωτόγνωρα όχι μόνον για τους πρωταγωνιστές και όλους τους κατοίκους του Παρισιού και της Κομμούνας αλλά και για ολόκληρο το παγκόσμιο προλεταριάτο μέχρι τότε.
Δεν άγγιξαν παρά ελάχιστα, από τα εκατομμύρια φράγκα και τον χρυσό της τράπεζας της Γαλλίας, δεν οργάνωσαν έγκαιρα και αποτελεσματικά την επίθεση στις Βερσαλλίες όταν ο Θιέρσος και οι παρατρεχάμενοι του ήταν ακόμα αδύναμοι. Γενικά αφήσαν την πρωτοβουλία στο αντίπαλο στρατόπεδο βασισμένοι σε ένα ευγενικό ρομαντικό επαναστατικό πνεύμα.
Τα σύμβολα μένουν παντοτινά ζωντανά
Η κόκκινη σημαία, καθώς η Κομμούνα αφήνει πίσω της την τρίχρωμη σημαία και αναγνωρίζει μόνον την κόκκινη σαν την σημαία της παγκόσμιας εργατικής τάξης πέρα από σύνορα και έθνη, θα γίνει το μοναδικό σύμβολο που μπορούν να φέρουν οι εργατικοί αγώνες και η πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού και τη σοσιαλιστική επανάσταση.
Η Διεθνής, που τους στίχους της φτιάχνει ο εκλεγμένος στην Κομμούνα Ευγένιος Ποτιέ τους επόμενους μήνες όταν τον κυνηγούσαν τα στρατοδικεία να τον εκτελέσουν, μένει παντοτινά ο επαναστατικός ύμνος της εργατικής τάξης και θα συντροφέψει κάθε νίκη και κάθε ήττα στις επόμενες δεκαετίες.
Η κληρονομιά αυτών των 72 ημερών θα συντροφέψει το εργατικό και σοσιαλιστικό κίνημα τις επόμενες δεκαετίες μέχρι την Οκτωβριανή επανάσταση στην Ρωσία το 1917, όπου οι κατακτήσεις της Κομμούνας θα βρουν την συνέχειά τους.
Ένα επαναστατικό ποίημα, σε μια επαναστατική μουσική
Η ΔΙΕΘΝΗΣ
Στίχοι ο Ευγένιος Ποτιέ τον Ιούνιο του 1871 και μουσική ο Πιερ Ντε Γκετέρ 21 Ιουλίου 1888
Εμπρός της γης οι κολασμένοι
Της πείνας σκλάβοι εμπρός-εμπρός
Το δίκιο απ’ τον κρατήρα βγαίνει
Σα βροντή σαν κεραυνός
Φτάνουν πια της σκλαβιάς τα χρόνια
Όλοι εμείς οι ταπεινοί της γης
Που ζούσαμε στην καταφρόνια
Θα γίνουμε το παν εμείς
Στον Αγώνα Ενωμένοι
Κι ας μη λείψει κανείς
Ω! Να ‘τη, μας προσμένει
Στον κόσμο η Διεθνής
Θεοί, αρχόντοι, βασιλιάδες
Με πλάνα λόγια μας γελούν
Της γης οι δούλοι κι οι ραγιάδες
Μοναχοί τους, θα σωθούν
Για να σπάσουμε τα δεσμά μας
Για να πάψει πια η σκλαβιά
Να νιώσουν πρέπει τη γροθιά μας
Και της ψυχής μας τη φωτιά
Στον Αγώνα Ενωμένοι
Κι ας μη λείψει κανείς
Ω! Να ‘τη, μας προσμένει
Στον κόσμο η Διεθνής
Και αν τολμήσουν και αντικρίσουν
της ψυχής μας τους κεραυνούς
θα δούνε τότε αν μπορούνε
πως θα είναι οι σφαίρες μας για αυτούς
Από άρθρο του Λένιν στην Πράβντα το 1913 για τα 25 χρόνια από τον θάνατο του Ευγένιου Ποτιέ: »Στις 8 του Νοέμβρη 1887 οι Παρισινοί εργάτες συνόδευσαν στο νεκροταφείο Pare Lachaise, όπου είναι θαμμένοι οι εκτελεσθέντες κομμουνάροι, τη σορό του Ευγένιου Ποτιέ . Η Αστυνομία ματοκύλισε τους εργάτες, για να αποσπάσει από τα χέρια τους την κόκκινη σημαία. Τεράστιες μάζες πήραν μέρος στην κηδεία. Από παντού αντηχούσαν οι ιαχές: «Ζήτω ο Ποτιέ !»
