Αναφορές και προσεγγίσεις για τη στρατηγική της Κομμουνιστικής Εξέγερσης

Η σύντομη ιστορική αναδρομή έγινε σε μια προσπάθεια να αναδειχτεί η προσπάθεια διαμόρφωσης ταξικής στρατηγικής μέσα στο υφιστάμενο ιστορικό πλαίσιο. Προφανώς και υπήρχαν και άλλες στρατηγικές όπως αυτές του Σαιν Σιμόν, του Λήμπκνεχτ, του Νετσάγιεφ που έθεσαν τη δική τους προβληματική μέσα στις αναζητήσεις της εργατικής τάξης. Δε θέλουμε ούτε να μπούμε σε μια εύκολη δαιμονοποίηση αλλά ούτε σε μια άνευρη παράθεση πολλαπλών και αντικρουόμενων στρατηγικών. Η πρώτη εμφάνιση της Εργατικής Τάξης ως ξεχωριστό υποκείμενο στο ιστορικό προτσές έβαλε κάποιες προβληματικές και εμπειρίες που οφείλουμε να τις επικαιροποιήσουμε.

Το πρόβλημα του κοινωνικού χαρακτήρα της Επανάστασης

Οραματιζόμαστε μια επανάσταση που θα αλλάξει όλη την κοινωνία: τις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις, την πολιτική εξουσία. Δεν αναζητούμε ένα θύλακα του «δικού μας» πολιτικού & κοινωνικού χώρου  παράλληλης συνύπαρξης με το αστικό περιβάλλον. Ο καπιταλισμός δεν αλλάζει σταδιακά και ειρηνικά ούτε «από τα πάνω» με αλλαγές κυβέρνησης, ούτε «από τα κάτω» με πίεση κινημάτων, ούτε «από τα πλάγια» με παράλληλα αυτοδιαχειριζόμενα σχήματα. Η εξέγερση παραμένει το βασικό εργαλείο επίθεσης στο αστικό κράτος για την εκ θεμελίων κατάργηση της υπάρχουσας πολιτικής οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας.

Η εργατική τάξη παραμένει το κυρίαρχο κοινωνικό υποκείμενο ανατροπής και αλλαγής της κοινωνίας. Καμία νέα απελευθερωμένη κοινωνία δεν μπορεί να χτιστεί κόντρα στις δυνάμεις της εργασίας. Η ισότιμη ένταξη στον κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό ιστό κάθε μέρους της κοινωνίας θα σημάνει την εν τέλει αυτοκατάργησή της ως τάξη.

Η εργατική τάξη πρέπει να ειδωθεί ως παγκόσμιο οικονομικό-κοινωνικό υποκείμενο και όχι μια παράθεση επαγγελματικής ταυτότητας. Το σχέδιο της Εξέγερσης οφείλει να λάβει υπ όψη του τον παγκόσμιο αστικό καταμερισμό εργασίας όχι για να τον αναπαράγει ή να βρει εύρυθμα λειτουργικά σχήματα αλλά να διερευνήσει ανωμαλίες, κενά και αδυναμίες του συστήματος και να τις εκμεταλλευτεί προς όφελος της εξέγερσης.

Το πρόβλημα του προγράμματος της Επανάστασης

Η εξέγερση δεν είναι μηδενιστική, δεν είναι γενικόλογη και αμφίσημη.

Υπάρχουν αυθόρμητες δημοκρατικές ή δικαιωματικές εξεγέρσεις που διαμαρτύρονται στους κυβερνώντες και πάντα δημιουργούνται από τις καθημερινές σχέσεις εξουσίας και εκμετάλλευσης . Από την άλλη υπάρχουν και εξεγέρσεις και επαναστάσεις αντιδραστικές. Η φασιστική ή ρατσιστική αντιθεσμικότητα, η εθνικιστική συγκρότηση μπορούν να δημιουργήσουν τα δικά τους «κινήματα» και εξεγέρσεις αλλά σε αντιδραστική και όχι σε απελευθερωτική κατεύθυνση.

Η Κομμουνιστική εξέγερση συγκροτείται γύρω από ένα πλαίσιο ιστορικά προσδιορισμένο. Δεν παραθέτει ούτε αθροίζει «αιτήματα». Γύρω από θέσεις συγκροτούνται κοινωνικά διχαστικές πολιτικές, που εντείνουν την ταξική πόλωση. Στο πρόγραμμα απαντιούνται κρίσιμα ζητήματα επιβίωσης της εργατικής τάξης αλλά ταυτόχρονα προωθείται και ένα οραματικό πλαίσιο επίλυσης. Ο διαλεκτικός συνδυασμός αυτών των θέσεων διαμορφώνουν ένα μάχιμο πολιτικό πρόγραμμα της εργατικής τάξης. Ντεφαιτισμός ή αντιιμπεριαλισμός, κοινοτισμός ή σοβιέτ, καθολική ή ταξική ψηφοφορία απαντιούνται μέσα από τη γειωμένη συγκρότηση ενός υπαρκτού υποκειμένου σε συγκεκριμένες συνθήκες.

Καμία, όμως, κομμουνιστική αντικαπιταλιστική εξέγερση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την κατάθεση ενός «Προγράμματος» που γύρω από αυτό θα συγκροτηθεί η κίνηση της τάξης.

Το πρόβλημα της πολιτικής οργάνωσης των Κομμουνάριων – Κομμουνιστών

Αν η εργατική τάξη είναι το κοινωνικό υποκείμενο της επανάστασης, πρέπει να απαντηθεί η σχέση της οργάνωσης των Επαναστατών με αυτή. Ο Μπακούνιν θεωρούσε την οργάνωση σαν φυτίλι, σαν πυροκροτητή της επανάστασης, ο Μαρξ την έβλεπε σαν την πολιτική ηγεσία σε μια αντικειμενική επαναστατική περίοδο ενώ ο Μπλανκί ως οργανωτικό εκτελεστή της εξέγερσης και πολιορκητικό κριό της αυριανής κοινωνίας.

Στην πραγματικότητα η Οργάνωση θα κάνει και τα τρία! Χωρίς να αμφισβητηθεί η οργανική και διαλεκτική σχέση που πρέπει να έχει με την εργατική τάξη οφείλει να διαμορφώσει ένα συγκεκριμένο σχέδιο εξέγερσης. Η Κομμούνα, τα Σοβιέτ, οι Διεθνείς Ταξιαρχίες στην Ισπανία, ο Αντάρτικος Στρατός του ΕΛΑΣ και του Τσε δεν ήταν αυθόρμητη και αδιαμεσολάβητη εισβολή των μαζών στο προσκήνιο.

Συγκεκριμένες πολιτικές δυνάμεις, ανέγνωσαν συγκεκριμένες δυνατότητες σε συγκεκριμένα κενά του ταξικού εχθρού. Χωρίς ένα πολιτικό επιτελείο δεν υπάρχει καμιά δυνατότητα νικηφόρας αντικαπιταλιστικής εξέγερσης. Η Κομμουνιστική στρατηγική αποτελεί πολιτική ΠΡΟΤΑΣΗ προς την εργατική τάξη. Η συγκρότηση οργάνωσης των Κομμουνάριων είναι για να συγκροτήσει αυτή την πολιτική διεκδίκηση της τάξης, μέχρι και σε συνθήκες εμφύλιου πολέμου (όπως πχ η αντιφασιστική μάχη).

Η δομή της και οι πολιτικές συμμαχίες της οργάνωσης καθορίζονται από το επίπεδο της συνολικής ταξικής πάλης και την υποκειμενική δυνατότητα εφαρμογής του σχεδίου.

Το πρόβλημα του Κράτους και της Επαναστατικής Δικτατορίας

Τον 20ο αιώνα το πρόβλημα είχε πολύ εύκολη και απλή απάντηση: Κάθε κράτος που προσχωρούσε στο «Σοσιαλιστικό» Ανατολικό Μπλοκ ή αποκτούσε διπλωματικές σχέσεις μαζί του, αυτόματα αποκτούσε «σοσιαλιστικά» χαρακτηριστικά. Τώρα που μας τέλειωσαν αυτοί οι ετεροκαθορισμοί, μπορούμε να ξαναδούμε τις προσεγγίσεις του 19ου με μια πιο διεισδυτική ματιά.

Ο Μπακούνιν στο Κρατισμός και Αναρχία πράγματι δίνει με τον πιο παραστατικό τρόπο τους κινδύνους από τις νέες κρατικές μηχανές που ξεπροβάλλουν στον πλανήτη. Δικαίως καυτηριάζει όσους με αφέλεια διαβλέπουν «χρήσιμα» εργαλεία στην κρατική μηχανή που μπορεί να χρησιμοποιήσει η εργατική τάξη. Σε αυτή την παγίδα είχαν πέσει πολλοί σοσιαλιστές. Μετά από αιώνες μοναρχίας και βασιλικής αυθεντίας, η εμφάνιση ενός δημοκρατικού μηχανισμού φάνταζε πολύ χρήσιμο εργαλείο. Ένα εθνικό σύστημα παιδείας, ένα δημοκρατικό ελεγμένο τραπεζιτικό κύκλωμα, οι παγκόσμιες αγορές με ρυθμιστικούς κανόνες, όλα αυτά φαίνονταν προοδευτικά για το οργανωμένο σοσιαλιστικό κίνημα. Όμως είναι διαφορετικό να ασχολείσαι με την πολιτική ιστορία ως καταγραφέας και παρατηρητής και διαφορετικό ενεργώντας σαν ζωντανό υποκείμενο. Ο Μαρξ στον πρόλογο του Κομμουνιστικού Μανιφέστου στα 1872 έγραφε πως «η Κομμούνα απέδειξε πως δεν είναι αρκετό στην εργατική τάξη να πάρει στην κατοχή της μόνο τον έτοιμο κρατικό μηχανισμό και να τον βάλει σε ενέργεια για τους δικούς της σκοπούς» [1]. Βέβαια, ποτέ ο Μαρξ δεν αντιμετώπιζε το αστικό κράτος σαν ουδέτερο εργαλείο αλλά παρ` όλους τους αιρετικούς αφορισμούς η παγκόσμια σοσιαλδημοκρατία έβλεπε αυτόν τον «αντικειμενικό» προοδευτικό ρόλο του κράτους και τον μετέτρεπε σε υποκειμενική δυνατότητα.

Φυσικά κανένας από τους δύο δεν έζησε τη μετεξέλιξη του αστικού κράτους στη σύγχρονη παγκόσμια μηχανή που έφτασε να ενσωματώσει και κομμάτια του σοσιαλιστικού προγράμματος εξουσίας του 1848. Δεν υπάρχει κανένα μέρος του πλανήτη και κανένα μέρος της κοινωνικής ζωής της ανθρωπότητας που να μην καθορίζεται από παρεμβάσεις (ή συνειδητές παραλείψεις) της συγκροτημένης κρατικής μηχανής. Περιοχές σαν την απορρυθμισμένη Σομαλία π.χ. όχι μόνο δεν είναι «παράδειγμα» αλλά λειτουργεί σαν αντιπαράδειγμα προς αυτή την κατεύθυνση. Εκτιμούμε πως σε αυτό το σύστημα δεν μπορούμε να απαντάμε με απλοϊκότητες. Η παγκόσμια διάρθρωση της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ζωής δεν σταματά αυτόματα, την επόμενη μέρα με μια διακηρυκτική κατάλυση του κράτους. Από την άλλη δεν υπάρχει ούτε ένας τομέας της αστικής πραγματικότητας που να μπορεί να είναι διαθέσιμος στα χέρια της εργατικής τάξης την επομένη της Κομμουνιστικής εξέγερσης. Τα κτίρια και τα μηχανήματα μπορεί να παραμείνουν στις θέσεις τους αλλά ούτε το τραπεζικό, ούτε το δικαστικό, ούτε το εμπορικό, ούτε το στρατιωτικό σύστημα που τα διαχειρίζεται θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί.

Η Κομμουνιστική Εξέγερση θα χρησιμοποιήσει την Επαναστατική Δικτατορία όπως οι Ιακωβίνοι τη Γαλλική Επανάσταση για να υπερασπίσει το Πρόγραμμα και τις καταχτήσεις της Επανάστασης. Αυτό δε θα γίνει μόνο απέναντι στους «εσωτερικούς» εχθρούς αλλά θα λειτουργήσει σαν Παγκόσμιος Προβοκάτορας της Πολιτικής και Οικονομικής ζωής του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Δεν αρκεί μόνο η ύπαρξη ενός κενού στον παγκόσμιο αστικό χάρτη. Χρειάζονται μηχανισμοί έξω από την αστική κρατική μηχανή που να μπορούν να επιβάλλουν την πλήρη εξάλειψη από το σύστημα κάθε ίχνους εξαναγκασμού που έχουν διαμορφώσει αιώνες καταπίεσης της τάξης μας. Χρειάζεται και επαναστατική προσήλωση στα στρατηγικά καθήκοντα για να αποφύγεις τη συντριβή. Αν ο κοινοτισμός των Ζαπατίστας και της Ροζάβα ανακαλύψει τον ρεαλισμό της «υπαρκτής» πολιτικής (ή αν δεν βρει ισχυρότερους διεθνείς συμπαραστάτες) γρήγορα θα οδηγηθεί στην πιο επαίσχυντη συνθηκολόγηση πουθα είναι χειρότερη και από τη στρατιωτική συντριβή τους.

Δεν ψάχνουμε για ένα ρεαλιστικό κρατικό μηχανισμό, αλλά για μια ρεαλιστική προσέγγιση της παγκόσμιας ανατροπής του καπιταλισμού.

Αντιφασισμός και κομμουνιστική στρατηγική

Είμαστε σε μια εποχή που με πρωτοβουλία της αστικής τάξης και σε μια βαθειά αντιδραστική κατεύθυνση, αναθεωρείται το Κοινωνικό Συμβόλαιο μεταξύ αστικής και εργατικής τάξης. Η περίοδος δημοκρατικής συναίνεσης και διαμεσολάβησης συντρίβεται κάτω από τις πιέσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Τα φασιστικά κινήματα παραμένουν σε υψηλά εκλογικά νούμερα και δυναμικές γιατί υπάρχει μια συστημική ενσωμάτωση της ακροδεξιάς ατζέντας στην κυρίαρχη πολιτική σκηνή. Παράλληλα εμφανίζεται ξανά δυναμικά στο προσκήνιο η ξεχασμένη εθνικιστική στρατηγική της περιχαράκωσης. Η πίτα, όμως, μικραίνει επικίνδυνα. Στη νέα αναδιανομή, όμως, δεν θα είναι όλοι κερδισμένοι. Το ταξικό κίνημα οφείλει να σταθεί απέναντι σε οποιαδήποτε αντεπαναστατική αναθεώρηση του συστήματος. Οι φασίστες δοκιμάζουν να αναδειχτούν σε αντι-μνημονιακή δύναμη προσπαθώντας να χωθούν στο εργατικό ή αγροτικό κίνημα, στα κινήματα ενάντια στους πλειστηριασμούς ή στις «αντι-ΕΕ» ή «αντι-ευρώ» κινήσεις προσπαθώντας να καπηλευτούν και , εν τέλει, να αναλάβουν την πολιτική ηγεμονία του εργατικού κινήματος. Σε άλλες περιοχές του πλανήτη ανακαλύπτουν γυναικεία κινήματα, θρησκευτικές ή εθνικές καταπιέσεις, ακόμα και «αντιιμπεριαλιστικές» στρατηγικές. Δεν υπάρχει κανένα σημείο του πλανήτη, από το αντι-μνημονιακό ή αντι-ΕΕ κίνημα στην Ευρώπη ως την Ουκρανία, τη Μέση ή Άπω Ανατολή και τη Βενεζουέλα ή τη Λατινική Αμερική που να χρειάζεται να γίνει μια τακτική πολιτική ή στρατιωτική συμμαχία με συντεταγμένες φασιστικές δυνάμεις. Δεν υπάρχει επιτροπή, κινητοποίηση ή πολεμική εμπλοκή που θα συνεργαστούμε ή, έστω, να ανεχτούμε να υπάρχει νομιμοποίηση ναζιστικών πολιτικών σχημάτων. Κανένα άλλοθι! Υπάρχει μια τομή που δεν χωρίζει τους επαναστάτες από τους μεταρρυθμιστές αλλά το ταξικό κίνημα από την αντεπανάσταση και αυτή είναι η αδιάλλακτη και ανυποχώρητη μάχη ζωής ή θανάτου απέναντι στη φασιστική λαίλαπα.

Δεν επιχειρούμε μια αναθεωρητική προσέγγιση της παγκόσμιας ιστορίας του εργατικού κινήματος. Δεν βάζουμε τον εαυτό μας πάνω από ιστορικά ρεύματα και επιστημονικές προσεγγίσεις στα οποία στοιχίστηκαν κινήματα δεκαετίες τώρα. Θα ήταν υπερφίαλο, ανούσιο και εν τέλει άχρηστο, απαράδεκτο και επικίνδυνο. Ούτε προσπαθούμε να κάνουμε ένα άλμα στο παρελθόν να καμωθούμε πως ξεπεράστηκαν διαχωριστικές γραμμές αιώνων. Το ξαναδιάβασμα, όμως, της ιστορίας δείχνει πως αυτές οι τομές πρέπει να υπηρετούν μια γειωμένη ιστορική πραγματικότητα.

Η διάσπαση της Α Διεθνούς δεν έγινε για την θεωρητική διαφωνία απέναντι στο Κράτος. Ούτε καν πάνω στην Παρισινή Κομμούνα. Όλοι οι σύντροφοι ήταν υπέρ της επικράτησης των Κομμουνάριων. Όλες οι μεριές έβλεπαν τις δικές τους προσεγγίσεις να παίρνουν σάρκα και οστά σε αυτό το πείραμα. Η διάσπαση έγινε πάνω στις δυνατότητες και ευκαιρίες της επόμενη μέρας. Η ήττα του 1871 δεν ήταν σαν του 1848. Η διαφωνία πάνω στις άμεσες δυνατότητες που μπορεί να είχε η εργατική τάξη οδήγησε από τη μια μεριά στην κοινοβουλευτική ενσωμάτωση της Γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας, στην αυτοεξορία του Μαρξ στις ΗΠΑ και στην επαναστατική επιμονή του Μπακούνιν στα αγροτικά κινήματα της Ιταλίας και Ισπανίας.

Σήμερα, 30 χρόνια μετά την κατάρρευση του «σοσιαλιστικού» στρατοπέδου το ταξικό κίνημα έχει δοκιμάσει να ξεπεράσει το στρατηγικό αυτό σοκ. Οι Ζαπατίστας και το αντι-παγκοσμιοποιητικό κίνημα ξαναέφεραν στο προσκήνιο τη δυνατότητα αυτόνομης παρέμβασης των πληβείων στην κεντρική πολιτική σκηνή. Αυτό το κίνημα ακόμα και στο Γκέτεμποργκ και τη Γένοβα δεν συντρίφτηκε από μια στρατιωτική μηχανή. Αντιμετώπισε τα δικά του στρατηγικά αδιέξοδα και είδε να ξεπουλιούνται τα οράματα του από τις ανεπαρκείς διαμεσολαβήσεις. Ο Λούλα και ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν το μάξιμουμ που μπορούσε να φέρει ο αγνός μαχητικός ακτιβισμός εκείνης της περιόδου.

Στην περιοχή μας γέννησε εξεγέρσεις σαν του Γρηγορόπουλου, των Πλατειών, σαν του Ταξίμ και της Ροζάβα που δεν τις έλιωσαν οι ορδές του κράτους ή των φασιστών. Κατέρρευσαν από μόνες τους μέσα από την ανωριμότητα των υποκειμένων να διαμορφώσουν μια επιθετική πολιτική ανατροπής του καπιταλιστικού κράτους.

Πλέον τα εργαλεία της εξέγερσης δεν προκαλούν αντανακλαστικά φόβου. Πρέπει να διαμορφώσουμε ένα δυναμικό που να διαχειριστεί με νηφαλιότητα και αυτοπεποίθηση τον επόμενο αγώνα. Σε αυτή την κατεύθυνση θέλουμε να συμβάλουμε στη δημιουργική ανασυγκρότηση του Επαναστατικού Υποκειμένου.

Γιατί η επόμενη αναθεώρηση του Κοινωνικού Συμβολαίου δεν πρέπει να έρθει από τις φασιστικές ορδές αλλά από τις απελευθερωτικές δυνάμεις του κινήματος! Σε αυτή τη μάχη που θα δοθεί πολύ σύντομα σας καλούμε για συστράτευση.

[1] «Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία» 1871, Εισαγωγή Κομμουνιστικού Μανιφέστο Λονδίνο 1872