Σε αυτό το άρθρο δεν θέλουμε να καταπιαστούμε με σημαντικά κινηματικά ή μη ντοκιμαντέρ όπως τα δύο της Ανζελίκ Κουρούνις (Χρυσή Αυγή: Προσωπική Υπόθεση & Υπόθεση όλων μας). Ούτε φυσικά, άχρωμες – άοσμες ταινίες που απλά γυρίστηκαν ή είχαν θέμα «Ελλάδα». Θέλουμε να αναδείξουμε τη δύναμη του ταξικού κινήματος και την παγκόσμια σημασία του, που ενέπνευσαν κινηματογραφιστές και ανάγκασαν τα διεθνή εμπορικά κυκλώματα του κινηματογράφου να ενσωματώσουν εικόνες, «μυρωδιές» και ιδέες που πολύ θα ήθελαν να τις κρατήσουν καταχωνιασμένες στη mainstream πολιτική τους.
Τυπικά το σήριαλ The Little Drummer Girl (2018) δεν ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Βασίζεται σε βιβλίο του J.Le Carre του 1983 και απλά η Ελλάδα αποτελεί «ντεκόρ» του σεναρίου. Η αναβίωση ενός κατασκοπευτικού θρίλερ όπου σιωνιστές της Μοσάντ θέλουν να διαλύσουν ένα θύλακα παλαιστίνιων αγωνιστών στρατολογώντας αφελή αγγλίδα ακτιβίστρια, έχει από μόνη της ενδιαφέρον ειδικά με τις εκπληκτικές ερμηνείες των Alexander Skarsgard – Michael Shannon – Florence Pugh. Η επιλογή, όμως, των γυρισμάτων στη Νάξο και στους καταυλισμούς των Κούρδων στο Λαύριο (ως παλαιστινιακά στρατόπεδα) δημιουργεί έναν παραπέρα συμβολισμό. Εμφανίζεται ξανά μια Ελλάδα από τη μία ως «μέρος διακοπών» αλλά από την άλλη ως φίλος και σύμμαχος παλαιστινίων αγωνιστών. Bonus: ο τρόπος που κάποιος αγωνιστής μπορεί να γίνει χαφιές, αν δεν έχει στιβαρά πολιτικά εφόδια.
Η πρώτη χρονικά ταινία που αναφέρεται στη μνημονιακή Ελλάδα είναι το Er ist Wieder Da (Είναι πάλι εδώ) του 2015. Μια πικρή κωμωδία για την αναβίωση του ναζισμού. Ο Χίτλερ εμφανίζεται ξανά από το πουθενά και αντιμετωπίζεται σαν τρελός μιμητής του. Εκμεταλλεύεται τα ΜΜΕ και ξαναστήνει κανονικά ναζιστικά κόμματα. Το φινάλε της ταινίας είναι μια συρραφή αυθεντικών ναζιστικών διαδηλώσεων και μέσα σε αυτές κάποιες της Χρυσής Αυγής.
Η ταινία Jason Bourne (Τζέισον Μπορν) του 2016 είναι άλλη μια κατασκοπευτική αλλά πιο action ταινία, όπου ο Matt Damon και η Julia Stiles καταδιώκονται να εκτελεστούν από τη CIA εν μέσω διαδηλώσεων, μολότοφ και δακρυγόνων στο κέντρο της Αθήνας. Μπορεί η σκηνή να γυρίστηκε στην Τενερίφη, αλλά ο άγγλος σκηνοθέτης του πασίγνωστου αυτού κινηματογραφικού φραντσάιζ, ήθελε το περιβάλλον της ελληνικής πολιτικής αστάθειας. Οι κόκκινες σημαίες και οι χιλιάδες διαδηλωτές αποτελούν «εξωτικό» τοπίο, σπάνιο για περιβάλλον δυτικής χώρας και το Χόλλυγουντ αρχίζει να αποδέχεται αυτές τις νέες συνθήκες.
Ο Φατίχ Ακίν Γερμανός σκηνοθέτης (τουρκικής καταγωγής), δεν μας είναι άγνωστος. Η ταινία του In the Fade Μαζί (Μαζί ή τίποτα) του 2017 συνδέει το γερμανικό και ελληνικό ναζισμό. Όταν ο σύζυγος της Dianne Kruger σκοτώνεται από φασιστική επίθεση, η ίδια αναζητεί τους δολοφόνους του λόγω της «συνέργιας – νωθρότητας» του γερμανικού κράτους. Τα ίχνη τους, την οδηγούν στην Ελλάδα και σε θύλακα της Χρυσής Αυγής όπου προστατεύονται από τους «έλληνες εθνικιστές».
Ο Κώστας Γαβράς παρουσιάζει το Adults in the Room (Ενήλικοι στην Αίθουσα) το 2019. Η πολιτική κρίση έχει φέρει στην κυβέρνηση τον ΣΥΡΙΖΑ και ο Γαβράς ξεψαχνίζει το εξάμηνο της θητείας Βαρουφάκη και όλο το πλαίσιο διαπραγματεύσεων. Μπορεί να φαίνεται «θεσμική» ταινία, όμως δεν μπορούμε να αποσιωπήσουμε πως στην Ευρωπαϊκή Ένωση της Κρίσης, η Ελλάδα ήταν η μοναδική χώρα που δοκίμασε μια αριστερόστροφη διαχείριση και ένα δημοψήφισμα που φάνηκε να θέλει να οργανώσει την αντίσταση στις μνημονιακές επιταγές. Τα οικονομικά και πολιτικά περιβάλλοντα του αστικού κόσμου δεν ανέχονται άλλες λογικές και αμφισβητήσεις και αυτή η «φρίκη» καταγράφεται.
Τέλος, υπάρχει η ανέλπιστα προκλητική παραγωγή του Beckett (Μπέκετ) το 2021. Μια ταινία που θάφτηκε μαζικά και αποκρύφτηκε όλο το πολιτικό σενάριο. Ένα καστ με ωραίες ερμηνείες των J.D. Washington – Alicia Vikanter και που αξιοποίησε ολόσωστα τα ελληνικά τοπία (μιας και γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα). Μπορεί να υπήρξαν κάποιες σεναριακές υπερβολές αλλά αυτές δεν ήταν ο λόγος του θαψίματος. Η ταινία αποτελεί μια σύγχρονή μεταφορά του κλασσικού είδους του «πολιτικού θρίλερ» που μεγαλούργησε στη δεκαετία του `70. Ένας αμερικάνος τουρίστας βρίσκεται μπλεγμένος σε μια συνωμοσία που εξυφαίνεται από την αγαστή συνεργασία ελληνικής & αμερικάνικής κυβέρνησης και της φασιστικής οργάνωσης «Ανατολή» για να εμποδίσουν την άνοδο στην εξουσία ενός αριστερού ριζοσπαστικού κόμματος με το όνομα «Συμμαχία».
Πολλές φορές χρειαζόμαστε χρόνια για να συνειδητοποιήσουμε την αξία και τη σημασία των χρόνων που πέρασαν. Πολλές φορές οι κυβερνώντες θέλουν να θάψουν στη λήθη τις αμφισβητήσεις και τις αντιστάσεις που αντιμετώπισαν.
Η Τέχνη, όμως, η πραγματική (και όχι οι «καλλιτέχνες» του pay roll της ΝΔ) δεν ξεχνά. Κόντρα στα μικροαστικά σενάρια και τις προπαγανδιστικές αναπαραγωγές της αστικής μαλθακότητας, ξύνουμε την επιφάνεια και αναδεικνύουμε τη δική μας ματιά.
του Αλέξανδρου Γανδή
