Αντιφασιστική Φρουρά | Τεύχος 66 | ΜΑΙ 2025
Η Πρωτομαγιά αποτελεί ημερομηνία σταθμό στο εργατικό κίνημα. Από τα γεγονότα του Σικάγο στο 1886 και των εργατικών διεκδικήσεων ως τα θύματα εργατών σε Πρωτομαγιές στην Ελλάδα η συγκεκριμένη ημερομηνία αφορούσε ριζικές αλλαγές και τολμηρές διεκδικήσεις όπως αυτή του 8ωρου, μια διεκδίκηση που για πρώτη φορά έμπαινε με συγκρουσιακό τρόπο. Στην Ελλάδα ο Κεντρικός Σοσιαλιστικός Όμιλος ιδρυμένος από τον Σταυρό Καλλέργη, το 1890 έκανε διαμαρτυρία ενάντια στο πλουτοκρατικό σύστημα, είχε λίγες δεκάδες συμμετοχή, αλλά ήταν μια αρχή. Τις χρονιές 1893-1894 τα ψηφίσματα περιλάμβαναν μεταξύ άλλων τη θέσπιση του 8ωρου και την κατάργηση της παιδικής εργασίας, ημέρα ανάπαυσης η Κυριακή και την κατάργηση της θανατικής ποινής. Από εκείνη τη μέρα και μέχρι το 1912 δεν υπήρξε άλλη Πρωτομαγιά καταγεγραμμένη.
Στις αρχές του 1900 η ίδρυση της FEDERATION στη Θεσσαλονίκη όπου συνδέθηκε με τη βαλκανική σοσιαλιστική ομοσπονδία και τη Β` διεθνή ήταν ένας πολύ σημαντικός σταθμός στην ιστορία του εργατικού κινήματος. Στη Θεσσαλονίκη επίσης την ίδια χρονιά η ταξική ένωση και κοινή Πρωτομαγιά τούρκων, βουλγάρων σοσιαλιστών και εβραίων εργατών ξαφνιάζει τους πάντες. Το 1911 έχουμε 12.000 εργάτες απεργούς και 7.000 στην πορεία. Στην Αθήνα η ίδρυση του ΣΕΚΕ και της ΓΣΕΕ έκανε την εργατική τάξη να έχει πλέον τόσο συνδικαλιστική όσο και πολιτική οργάνωση. Στην Αθήνα και στον Πειραιά την Πρωτομαγιά του 1919 είχε απαγορευθεί οποιαδήποτε συγκέντρωση /πορεία, ενώ ο στρατός περιφρουρεί με πολυβόλα τα γραφεία των οργανώσεων, επομένως οι συγκεντρώσεις ακυρώθηκαν. Η Πρωτομαγιά του 1919 συνδέεται με τη διάσπαση στο εσωτερικό της ΓΣΕΕ, καθώς οι 6 φιλοκυβερνητικοί διαγράφουν τους 5 που ήθελαν οργανική σύνδεση με το ΣΕΚΕ.
Το 1921 ένας στρατιωτικός λόχος που κατευθύνονταν στο μέτωπο της Μικράς Ασίας ενώθηκε με τους απεργούς εργάτες της 1ης Μάη κάτι που φόβισε την κυβέρνηση. Οι συλληφθέντες φαντάροι παραπέμφθηκαν στο στρατοδικείο.
Τον Αύγουστο του 1923 η απεργία στον Πειραιά πνίγηκε στο αίμα με 11 νεκρούς και πολλούς τραυματίες και η κυβέρνηση Πλαστήρα – Γονατά διαλύει τα σωματεία. Το 1924 στρατιωτικό τμήμα που έκλεινε την είσοδο των εργατικών γραφείων είχε ως αποτέλεσμα τα μετέπειτα επεισόδια στους δρόμους Αιόλου και Αθηνάς με έναν νεκρό και δώδεκα τραυματίες.
Χαρακτηριστικό του 1926 ήταν οι πόντιοι εργάτες που κατέφθασαν τραγουδώντας τη Διεθνή στη ποντιακή διάλεκτο για πρώτη φορά.
Το 1927 είμαστε στα πρόθυρα του παγκόσμιου ΚΡΑΧ και η περίοδος γινόταν πιο άγρια για την εργατική τάξη της Ελλάδας που εισέπραττε τρομοκρατία, εξορίες και φυλακίσεις σε πιο συστηματικό επίπεδο. Κάθε απεργία, διαδήλωση, διαμαρτυρία καταλήγει σε καταστολή – πολλοί νεκροί και τραυματίες στις εκδηλώσεις των εργαζομένων. Το 1929 και 1930 έχουμε επεισόδια και συλλήψεις με κορύφωση τους πολλούς τραυματίες και 166 συλληφθέντες το 1931.
Η Πρωτομαγιά του 1936 έγινε μέσα στο κλίμα των μεγάλων εργατικών κινητοποιήσεων που κατέληξαν μετά από δύο εβδομάδες απεργιών σε συγκρούσεις με την αστυνομία, επιθέσεις στα αστυνομικά τμήματα αλλά και 12 νεκρούς εργάτες.
Τραγικότερη από όλες τις πρωτομαγιές αυτή του 1944 στην οποία η Κατοχική κυβέρνηση πήρε 200 κρατουμένους από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου και τους εκτέλεσε στην Καισαριανή. Από τις αρχές Φεβρουάριου 1945 μέχρι τον Μάρτιο του 1946 έχουν γίνει τουλάχιστον 1269 δολοφονίες αντιστασιακών 6.671 τραυματισμοί, 34.931 συλλήψεις και αμέτρητοι βασανισμοί.
Μετά τον πόλεμο μόνο το 1945 και 1946 γιορτάστηκε ελεύθερα η πρωτομαγιά με μεγάλες συγκεντρώσεις. Από τότε και μέχρι το 1960 οι συγκεντρώσεις γίνονταν σε κλειστό χώρο.
Όλη η δεκαετία του ΄50 ήταν πολύ δύσκολη για το εργατικό κίνημα. Η δεξιά διοίκηση στη ΓΣΕΕ προσπαθούσε να βάλει συνεχώς εμπόδια στην αριστερά, καταστέλλοντας πολλές φορές, μαζί με την αστυνομία, αριστερούς εργάτες, απαγορεύοντας τις απεργίες και παρακολουθώντας στενά τα συνδικάτα από το συνδικαλιστικό τμήμα ασφάλειας. Η άνοδος της ΕΔΑ το ‘58 και της Ένωσης Κέντρου το ‘61 έδωσε θάρρος στους οικοδόμους που έδωσαν σκληρές μάχες με κάθε μέσο στον δρόμο, χωρίς να επαναπαυτούν όπως και οι φοιτητές και άλλοι κλάδοι όλοι απέναντι στην κυβέρνηση Καραμανλή. Το 1961 οι «Μακρήδες» (σ.σ. Μακρής: δεξιός εργατοπατέρας, ΓΓ της ΓΣΕΕ) εμποδίζουν διαγραμμένα σωματεία και πλήθος κόσμου να μπουν στην κλειστή εκδήλωση της πρωτομαγιάς, ενώ ακολούθησε άγρια καταστολή έξω από το θέατρο και στους γύρω δρόμους. Παρόμοια γεγονότα συνέβησαν σε Αθήνα και επαρχίες και την επόμενη χρονιά.
Το 1965 απομακρύνεται η διοίκηση «Μακρήδων» από την ΓΣΕΕ. Έπειτα, η περίοδος της χούντας περιορίζει τις δράσεις της Πρωτομαγιάς αν και υπάρχουν δράσεις μοιράσματος προκηρύξεων.
Στη Μεταπολίτευση, η ανασύνταξη του εργατικού κινήματος, η ίδρυση και μαζικοποίηση εργοστασιακών σωματείων και η μάχη ενάντια στον αντιδραστικό νόμο 330 του Καραμανλή αποτελούν κεντρικούς πυλώνες στις συγκεντρώσεις της Εργατικής Πρωτομαγιάς.
Το 1986 έχει γίνει το πραξικόπημα με το δικαστικό διορισμό διοίκησης στη ΓΣΕΕ και η αντιπολίτευση των «26» (σ.σ. συνδικαλιστές της αριστεράς και διαγραμμένοι από ΠΑΣΚΕ) αποτελούν την κορυφή ενός μαζικού εργατικού κινήματος που ξεσπά ενάντια στην Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου και στα κλεισίματα βιομηχανιών. Οι Πρωτομαγιές μαζικοποιούνται από καταλήψεις «προβληματικών» επιχειρήσεων που πάνε για «εκκαθάριση».
Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 οι Πρωτομαγιές καθορίζονται από την ιδιωτικοποίηση της ΕΑΣ και το μαζικό κίνημα των απολυμένων οδηγών που αρνούνται να γίνουν «ιδιοκτήτες». Οι επιθέσεις αγωνιστών και τα (κυριολεκτικά) ξεβρακώματα «νοικοκυραίων» και ΜΑΤ γίνονται τρόποι πάλης του μαζικού εργατικού κινήματος.
Το 1996 η κοινή πρωτομαγιά με την οργάνωση φιλιππινέζων εργατών ΚASSAPI και την εμφάνιση συνθημάτων όπως «άμεση νομιμοποίηση μεταναστών», «ο ΣΕΒ φέρνει την ανεργία όχι οι μετανάστες», «1η Μάη ημέρα διεθνούς αλληλεγγύης εργατών όλου του κόσμου».
Στην καραντίνα του 2020 παρά την απαγόρευση κυκλοφορίας και την άρνηση της ΓΣΕΕ, Εργατικών Κέντρων αλλά και ΚΚΕ να γίνει μαζική – λαϊκή διαδήλωση, μετά από πρωτοβουλία της ΠΕΝΕΝ και ελάχιστων πρωτοβάθμιων σωματείων εξαγγέλλεται και υλοποιείται ανοιχτά καλεσμένη διαδήλωση – ίσως η μοναδική στον κόσμο.
Έτσι και φέτος, την ημέρα εκείνη, να κάνουμε την οργή μας πράξη.
Γ.Χ.
