Είναι η Κομμουνιστική Εξέγερση η αριστερή απάντηση στη σημερινή κρίση;
του Αλέξανδρου Γανδή
Δεκατέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας κρίσης και όλος ο πλανήτης βρίσκεται σε τρομακτικό τέλμα. Πλέον η κρίση δεν αφορά την περιφέρεια του καπιταλισμού, κάποιες PIGS που οι υπερδυνάμεις και το ΔΝΤ αναζητούν τρόπους «διάσωσης». Ο πληθωρισμός είναι σύμπτωμα του αδηφάγου κεφαλαίου και όχι (όπως παλαιότερα) μιας αναπτυξιακής πορείας.
Οι αστικές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν στρατηγικά αδιέξοδα. Ό`τι κι αν σκαρφίζονται, όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο εφιαλτικό τρίπτυχο οικονομικού προστατευτισμού, εθνικιστικής κλιμάκωσης – πολέμων και περιστολής δημοκρατικών ελευθεριών για τις πληβείες τάξεις. Το κράτος αποτελεί τον σκληρό «σερίφη» που θα σώσει τα πιο δυνατά και ανθεκτικά κομμάτια της αστικής τάξης. Οι υπόλοιποι, «όποιοι δεν προσαρμοστούν θα πεθάνουν», όπως παραδέχτηκε κυνικά το στέλεχος της ΝΔ Πέτσας, που είναι γνωστός από τα εκατομμύρια που χάρισε στα ΜΜΕ για να στηρίζουν τις κυβερνητικές επιλογές.
Πολλές φορές και με διαφορετικούς τρόπους έχουμε προσεγγίσει τη στρατηγική της άρχουσας τάξης. Απουσιάζουν, όμως, τα κείμενα και οι πρακτικές για το πώς μπορούμε να αντιδράσουμε από τη μεριά της εργατικής τάξης και της αριστεράς.
Υπάρχει, άραγε χώρος για μια αντικαπιταλιστική στρατηγική που να μπορέσει να αποτελέσει την απάντηση στις επιθέσεις του κεφαλαίου;
Υπάρχει αριστερή απάντηση στην κρίση;
Στις αρχές του 21ου αιώνα σε ολόκληρο τον πλανήτη φαινόταν πως υπάρχει εναλλακτική στρατηγική στις νεοφιλελεύθερες επιλογές του κεφαλαίου. Με κέντρο τα «αντιπαγκοσμιοποιητικό» κίνημα είχαν παραχθεί κόμματα και στρατηγικές που τρόμαξαν το κεφάλαιο. Το Πόρτο Αλέγκρε και ο Λούλα, ο «Σοσιαλισμός του 21ου αιώνα» του Τσάβες στη Βενεζουέλα αλλά και ο ΣΥΡΙΖΑ, οι Podemos, το Πορτογαλικό Bloco, η Κομμουνιστική Επανίδρυση στην Ιταλία, το Die Linke στη Γερμανία διαμόρφωσαν μια βεντάλια αριστερών κομμάτων που προωθούσαν μια εναλλακτική στρατηγική. Φυσικά υπήρχαν και οι Ζαπατίστας στο Μεξικό, το NPA στη Γαλλία ή το αναρχικό Black Block με αντικαπιταλιστικές αναφορές.
Η αποτυχία όλου αυτού του αριστερού αστερισμού φέρνει ξανά στην επικαιρότητα τα ερωτήματα για το τι λείπει για να κερδίσουν οι πληβείες τάξεις τη μάχη με το κεφάλαιο.
Η πρώτη αντανακλαστική κίνηση είναι το θέμα του «προγράμματος». Η ήττα οδηγεί μια σειρά κομμάτων να αναζητήσουν το «Ιερό Δισκοπότηρο» του σωστού προγράμματος. Οι διαχειριστικές, ρεφορμιστικές δυνάμεις αναζητούν ένα ρεαλιστικό εθνικό πρόγραμμα που να μπορέσει να εφαρμοστεί μέσα σε συνθήκες κρίσης. Ψάχνουν συσχετισμούς δύναμης και διεθνείς συμμαχίες που μια αυριανή κυβέρνηση να έχει φυσικό αέριο, βενζίνη, τρόφιμα αλλά χωρίς να έρθει σε ρήξη με τις Τράπεζες και το ΝΑΤΟ. Οι δυνάμεις του αντικαπιταλισμού αναζητούν «αιτήματα». Το «Ιερό Δισκοπότηρο» γι` αυτές είναι μια σύνθεση αιτημάτων που να συμπαρασύρουν το κίνημα και να αναγκάσουν τους κυβερνώντες να υποχωρήσουν.
Δυστυχώς και η ρεφορμιστική και η αντικαπιταλιστική αριστερά έχει αποδεχτεί πως δεν μπορεί να βρεθεί σε θέση εξουσίας αυτή την περίοδο και αναζητεί ενδιάμεσα σχέδια επιβίωσης. Όμως για μας δεν μας απασχολούν τα προβλήματα διακυβέρνησης της ρεφορμιστικής αριστεράς. Τα πολιτικά αδιέξοδα τους ας τα λύσουν αυτοί που θέτουν και τα όρια τους.
Το ερώτημα για μας είναι ένα και μόνο: πώς θα σηκωθεί το σοσιαλιστικό και κομμουνιστικό κίνημα ως αντίπαλο δέος του καπιταλισμού.
Ο Σοσιαλισμός και η Κομμουνιστική Εξέγερση ως σχέδιο απάντησης στην κρίση
Οι δυνάμεις της αντικαπιταλιστικής αριστεράς τις τελευταίες δεκαετίες λύγισαν από το βάρος των ευθυνών τους. Την ώρα που ο καπιταλισμός κανιβαλίζει τα σωθικά του, δεν υπάρχουν κινήματα – κόμματα που να σηκώνουν το σύνθημα της Επανάστασης και του Σοσιαλισμού.
Το πρόβλημα της αστικής κρίσης δεν είναι οι συγκεκριμένοι νόμοι και οι πολιτικές. Το πρόβλημα δεν βρίσκεται γιατί υπερψηφίζεται το τάδε αντιδραστικό νομοσχέδιο (πχ ο φράχτης του Έβρου, η πανεπιστημιακή αστυνομία, η σύνδεση του ρεύματος με το χρηματιστήριο κλπ) αλλά στο ίδιο το κοινοβούλιο και το κράτος. Η μάχη με την ακρίβεια, την καταστολή και τις λίστες που χρηματοδοτούν λαμόγια δεν μπορεί να έρθει ως εξορθολογισμένο δημόσιο. Το πρόβλημα αριστερής στρατηγικής δεν λύνεται με το ποιος θα φωνάξει ποιο δυνατά ενάντια στην ακρίβεια ή τον πόλεμο.
Η κατάργηση των αντεπαναστατικών μέτρων προφανώς και θα φέρει ανάσες στις λαϊκές τάξεις. Οι εργαζόμενοι και η νεολαία προφανώς και είναι ενάντια στην ακρίβεια, την ανεργία και αναζητούν την ειρήνη. Όμως η καπιταλιστική κανονικότητα τους «πείθει» για την ανάγκη ρεαλιστικών προγραμμάτων. Η διάλυση των εργασιακών σχέσεων, των κοινωνικών προγραμμάτων και η επέκταση της ανέχειας εμφανίζεται σαν φυσικό φαινόμενο. Οι συνθήκες της καπιταλιστικής πραγματικότητας εμφανίζονται σαν τεράστια βάρη που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από μια κυβέρνηση. Τη ρεφορμιστική αριστερά την παρακολουθούμε να προσαρμόζεται με όλο και πιο δεξιόστροφα προγράμματα ώστε να βρει ρεαλιστικούς δρόμους εφαρμοσμένου αριστερού προγράμματος χωρίς να αγγίζει αυτή την «αντικειμενική» βαρβαρότητα.
Η Αντικαπιταλιστική Αριστερά πιέζεται και αφήνει στις βιβλιοθήκες της το σύνθημα της Σοσιαλιστικής Επανάστασης αναζητώντας πλάγιους δρόμους για την ύπαρξη της. Αδυνατεί να συνδέσει τη μάχη ενάντια στην αντεπανάσταση με ένα στρατηγικό σχέδιο ανατροπής.
Δυστυχώς, οι περισσότερες δυνάμεις έχουν απαντήσει ήδη σιωπηρά το δίλημμα του περασμένου αιώνα «επαναστατική στρατηγική ή στρατηγική μακράς νομίμου ύπαρξης» και αυτό έχει επιδράσει αρνητικά στη διαμόρφωση της Κομμουνιστικής Αριστεράς.
Το κίνημα και το Επαναστατικό Υποκείμενο
Για πολλές δεκαετίες όλες οι αντικαπιταλιστικές δυνάμεις αναζητούσαν ένα μαζικό κίνημα που θα ήταν μακριά από τη χειραγώγηση της γραφειοκρατικής – ρεφορμιστικής αριστεράς. Αλλά όταν αυτό παρουσιάστηκε μετά την εξέγερση Γρηγορόπουλου και τις «Πλατείες» βρέθηκαν μπροστά σε έναν καθρέφτη που δεν ήταν εύκολο να τον κοιτάξουν.
Η Αντικαπιταλιστική Αριστερά δεν τόλμησε σε καμιά μεριά του πλανήτη να ορθώσει ένα σχέδιο επαναστατικής εξουσίας. Αναλώθηκε σε μια πλειοδοσία κινηματικών ενεργειών που βρέθηκαν σε αδιέξοδο. Η 24ωρη απεργία έπρεπε να γίνει πανελλαδική και κατόπιν διαρκείας. Οι διαδηλώσεις έπρεπε να παραμείνουν στην πλατεία Συντάγματος και μετά να φτάσουν το ένα εκατομμύριο. Τα συνθήματα «να φύγουν με ελικόπτερα όπως στην Αργεντινή» έδιναν και έπαιρναν. Όμως καμία απάντηση τι θα γινόταν την επόμενη μέρα που θα έφευγαν οι κυβερνώντες.
Δέκα χρόνια μετά και αφού ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε να υλοποιήσει το μοναδικό σχέδιο εξουσίας που κατατέθηκε (αυτό της δημοκρατικής – κοινοβουλευτικής εναλλαγής) οι περισσότερες δυνάμεις μιλάνε για μια περίοδο που «έλειπε το Επαναστατικό Υποκείμενο». Η Επανάσταση δεν έγινε και δεν τέθηκε ποτέ γιατί οι επαναστατικές δυνάμεις ήταν μικρές και αδύναμες. Οπότε με αυτή τη ρήση προσπαθούν να πάνε παρακάτω. Για την υπαρκτή αντικαπιταλιστική αριστερά η «έλλειψη υποκειμένου» αφορά μόνο ποσοτικά μεγέθη. Όμως το πρόβλημα δεν είναι ποσοτικό. Με αυτή τη στρατηγική και δεκαπλάσια μέλη να είχαν, πάλι θα τους έλειπαν άλλα τόσα. Και αν τα είχαν θα τους έλειπαν «συμμαχίες» ή «αντικειμενικές συνθήκες». Το πρόβλημα του Επαναστατικού Υποκειμένου δεν ο αριθμός των μελών ενός κόμματος, αλλά το σχέδιο και η πολιτική συγκρότηση του μέσα από μια ιδεολογία και σχέδιο.
Η Σοσιαλιστική Επανάσταση δεν είναι ένα μαθηματικό ή χημικό σχέδιο. Δεν χτίζεται για να υλοποιηθεί σε βάθος χρόνου. Αποτελεί τη συγκεκριμένη ιστορική συγκρότηση του Επαναστατικού Προλεταριάτου στις εκάστοτε συνθήκες. Ο καπιταλισμός έχει σαπίσει ένα αιώνα τώρα αλλά δεν θα πέσει μόνος του. Κάθε περίοδος έχει τις δικές της ιστορικές ευκαιρίες που δίνονται για την ανατροπή του. Το καθήκον της εκάστοτε γενιάς, είναι να αναζητήσει τις δικές της δυνατότητες επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού.
Τα επαναστατικά κομουνιστικά κόμματα δεν είναι λέσχες και ιδεολογικές βιβλιοθήκες, δεν είναι θεματοφύλακες ιδεολογικών αρχών αλλά πολιτικο-οργανωτικά κέντρα που διαμορφώνουν τη συγκρότηση του Επαναστατικού Υποκειμένου. Τα επαναστατικά κόμματα δεν σχεδιάζουν επαναστάσεις μετά από 50 ή 80 χρόνια αλλά στις συγκεκριμένες συνθήκες που συγκροτούνται.
Ο καπιταλισμός πέρασε μερικές δεκαετίες οικονομικής άνθησης και έδωσε την ψευδαίσθηση δυνατότητας μακροχρόνιας συγκρότησης των Κομμουνιστών. Στην πράξη, όμως, αυτός ο χρόνος λειτούργησε διαβρωτικά και υπονομευτικά στις επαναστατικές αντιλήψεις. Τα στελέχη της αριστεράς μετά τον Μάη του `68 δεν άντεξαν στο χρόνο. Μαζί με την αριστερή διανόηση των πανεπιστημίων «κρατικοποιήθηκαν» και ενσωματώθηκαν ως κομμάτι του δημοκρατικού διαλόγου που οργάνωνε η αστική δημοκρατία.
Ο Λένιν έλεγε πως οι καπιταλιστές θα μας πουλήσουν το σκοινί που θα τους κρεμάσουμε. Όμως αν ο επαναστάτης αναβάλλει συνεχώς την κρεμάλα, μετατρέπεται σε έμπορο σκοινιού.
Η κρίση της αντικαπιταλιστικής αριστεράς είναι κρίση όλης της αριστεράς
Η αριστερά ή θα είναι επαναστατική ή θα εκπίπτει σε μια μορφή ενσωματωμένης διαμαρτυρίας.
Οι αστικές δυνάμεις προσπαθούν να δαιμονοποιήσουν την Επαναστατική Διαδικασία. Για τον καπιταλισμό η Επανάσταση ή είναι μια θρησκευτική ουτοπία που δεν μπορεί να υλοποιηθεί ή μια καταστροφική κόλαση που θα συμπαρασύρει στον όλεθρο όλη την κοινωνία. Ο αστισμός χρησιμοποιεί καρότο και μαστίγιο προς τους επαναστάτες: ή τους πείθει για το αδύνατο και τους οδηγεί σε καταθλιπτική παραίτηση και ενσωμάτωση ή τους τρομοκρατεί μέσα από την καταστολή για να διαλύσει τη δράση τους.
Η «ρεαλιστική», ρεφορμιστική αριστερά δεν είναι μια αστική κατασκευή, αλλά η συνθηκολόγηση της αριστεράς με αυτές τις αστικές πιέσεις. Ο μεταρρυθμισμός θα ξεπηδάει ανάμεσα στις γραμμές μας μέσα από τη φωνή της λογικής, μέσα από την υπενθύμιση του «δεν μπορούμε», «είναι επικίνδυνο». Η μάχη με τη συνθηκολόγηση είναι καθημερινή και είναι κομμάτι της συγκρότησης του Επαναστατικού Υποκειμένου. Μπορεί σε κάποια άλλη συγκυρία οι ρεφορμιστικές δυνάμεις να παίξουν ανοιχτό αντεπαναστατικό ρόλο σε υπαρκτά επαναστατικά ρεύματα (όπως το SPD στη Γερμανία το 1918 κλπ). Όμως είμαστε σε άλλη πολιτική φάση σήμερα και αν τεθεί τέτοιο πρόβλημα θα το αντιμετωπίσουμε τότε.
Το πρόβλημα είναι στο «σπίτι μας» και δεν είναι οι μικρές δυνάμεις της αντικαπιταλιστικής αριστεράς. Πάντοτε οι επαναστάτες ήταν μειοψηφία και μάλιστα πολλές φορές περιθωριακή. Το πρόβλημα είναι πως για τρεις – τέσσερις δεκαετίες δεν κατατίθενται σχέδια Εξέγερσης και ο Σοσιαλισμός παραμένει μόνο στο πλαίσιο εκδηλώσεων και εκδόσεων.
Η ρεφορμιστική αριστερά δεν μπορεί να κουνάει κανένα δάχτυλο στους Επαναστάτες. Ο Μπερλινγκουέρ του PC Ιταλίας πέθανε στην αντιπολίτευση όπως και όλη η Ευρωπαϊκή Αριστερά. Η δημοκρατική διακυβέρνηση του καπιταλισμού είναι μια ουτοπία γι` αυτό δεν έχει εφαρμοστεί πουθενά στην Ευρώπη (εκτός του Τσίπρα). Κόμματα και γενεές πολιτικών της αριστεράς έπλεκαν το εγκώμιο του «ιστορικού συμβιβασμού» και του «δημοκρατικού δρόμου» αλλά τα μόνα κόμματα που έπαιρναν της εξουσία ήταν τα Σοσιαλδημοκρατικά. Αν ο «μη επαναστατικός» δρόμος της αριστεράς είναι ο Μπλερ και οι Παπανδρέου, αν μας το πουν ξεκάθαρα. Ακόμα και δυνάμεις ρεφορμισμού για να κρατηθούν στην εξουσία χρησιμοποίησαν επαναστατικές μεθοδολογίες: ο Μπολιβαριανός στρατός στη Βενεζουέλα απέτρεψε το πραξικόπημα, αλλιώς η αριστερά θα είχε το τέλος του Αλιέντε και του Λούλα.
Η Επαναστατική Αριστερά δεν υπήρχε μόνο στη Ρωσία του 1917. Δοκιμάστηκε στο Μεσοπόλεμο στην Ουγγαρία – Γερμανία – Ισπανία. Υπήρξε στο Μάη του `68, στο Πολυτεχνείο το `73, στην επανάσταση των Γαρυφάλλων στην Πορτογαλία. Η κρίση της Επαναστατικής Αριστεράς δεν εξαντλήθηκε εκεί, αλλά αναζητεί να επικαιροποιηθεί ως δύναμη Κομμουνιστικής ανατροπής στην περίοδο της Καπιταλιστικής Κρίσης.
Για τη συγκρότηση του Επαναστατικού Προλεταριάτου
Η σοσιαλιστική επανάσταση και η οργάνωση της αυριανής κοινωνίας αφορά μια ιστορική κοινωνική διεργασία. Για πρώτη φορά η κοινωνία θα απελευθερώσει το σύνολο της ανθρωπότητας και θα σπάσει τα δεσμά της από τη φτώχεια και την εξαθλίωση. Η κομμουνιστική κοινωνία θα είναι μια κοινωνία που θα έχουν εξαλειφθεί οι οικονομικές ανισότητες και δεν θα υπάρχει μια μειοψηφία που θα ζει εις βάρος των πληβείων τάξεων. Όμως, άλλο πράγμα η αυριανή οργάνωση της κοινωνίας και άλλο η πολιτική μάχη και Επανάσταση που θα γίνει μέσα στην καπιταλιστική κοινωνία.
Η Κομμουνιστική Εξέγερση δεν θα γίνει σε μια πεδιάδα που από τη μία θα συνταχτούν οι πλούσιοι και οι βιομήχανοι και από την άλλοι οι φτωχοί και οι εργάτες. Δεν θα δοθεί με «καθαρούς» όρους. Ο καπιταλισμός πέρα από τα αφεντικά έχει ένα ολόκληρο κρατικό σύστημα και ένα πολιτικό – κοινωνικό δυναμικό που τον προστατεύει και τον αναπαράγει.
Απέναντι στο αστικό μπλοκ θα χρειαστεί να δοθεί μια σκληρή πολιτική μάχη από το Επαναστατικό Προλεταριάτο, δηλαδή τις οργανώσεις, τους εργάτες και τη νεολαία που θα έχουν ενιαίο πολιτικό σχέδιο ανατροπής. Εχθρός μας δεν είναι κάποια κυβέρνηση ή νομοσχέδια αλλά ολόκληρο το πολιτικό σύστημα.
Το ξήλωμα του αστικού κράτους, το ξήλωμα του στρατού – αστυνομίας – δικαστηρίων αλλά και των οικονομικών – ιδεολογικών μηχανισμών (τράπεζες – πανεπιστήμια κλπ) αποτελούν όρους επιβίωσης της αυριανής κοινωνίας.
Οι επαναστάτες σήμερα, δεν αρκεί να έχουν μια γενικόλογη ιστορική αναφορά στον Κομμουνισμό. Πρέπει να θέσουν συλλογικά τον εαυτό τους στο καθήκον να αναζητήσουν την Εξέγερση πριν ο Καπιταλισμός μετατρέψει την πραγματικότητα σε βαρβαρότητα.
