Αντιφασιστική Φρουρά | Τεύχος 66 | ΜΑΪ 2025
Πάνοπλοι αστυνομικοί σπάνε την πόρτα ενός σπιτιού και συλλαμβάνουν έναν 13χρονο έφηβο κατηγορώντας τον για τη δολοφονία με πολλαπλές μαχαιριές μίας έφηβης συνομήλικής του. Ανατριχιαστική, αλλά όχι αληθινή ιστορία· πρόκειται για μυθοπλασία που αντικατοπτρίζει πολλά αληθινά περιστατικά που λαμβάνουν χώρα στη Βρετανία στο πλαίσιο της αυξανόμενης νεανικής βίας, μέσω επιθέσεων με μαχαίρια. Πρόκειται για την υπόθεση της βρετανικής μίνι σειράς «Adolescence» που έχει πυροδοτήσει τον δημόσιο διάλογο γύρω από την έξαρση της εφηβικής βίας και τα αίτια της.
Η σειρά αποτελείται από τέσσερα επεισόδια. Κάθε επεισόδιο είναι γυρισμένο σε μονοπλάνο και μας εισάγει σε έναν διαφορετικό θεσμό: στην αστυνομία, στο σχολείο, στις σωφρονιστικές δομές, στην οικογένεια. Τέσσερα μονοπλάνα που εξαναγκάζουν τον θεατή σε εγρήγορση, τον τοποθετούν στο κέντρο της δράσης και του επιτρέπουν να βιώνει τα γεγονότα σε πραγματικό χρόνο.
Έτσι, την εισβολή της ομάδας βαριά οπλισμένων αστυνομικών στο σπίτι της οικογένειας, στην αρχή της σειράς, και τον τρόμο που προκαλεί στα μέλη της, δεν τα κατανοείς απλώς· τα νιώθεις. Είναι αξιοσημείωτο ότι μια σειρά που επιδιώκει να αποτυπώσει το κοινωνικό φαινόμενο της εφηβικής βίας, ξεκινάει με την ωμή επίδειξή της -όχι από τον έφηβο, αλλά από την αστυνομία. Βία, όμως, που καθίσταται αόρατη καθότι είναι νόμιμη και άρα αποδεκτή. Η κυρίαρχη αφήγηση περί αστυνομίας που προστατεύει το κοινωνικό σύνολο από την ανομία και ως συνακόλουθο η αποδοχή της αναγκαιότητας ενός θεσμού επιφορτισμένου με την άσκηση της κρατικής εξουσίας, κανονικοποιεί τη βία και την εμποτίζει σε κάθε πτυχή της κοινωνίας.
Ας διευρύνουμε την εικόνα και ας αναρωτηθούμε: Τι κόσμο παρέλαβε ένας έφηβος που γεννήθηκε στην κοινωνία της Βρετανίας; Μέσα σε ποιον κόσμο, άραγε, μεγαλώνει; Η Βρετανία υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες ιμπεριαλιστικές και αποικιοκρατικές δυνάμεις στην ιστορία, διαπράττοντας συστηματικά εγκλήματα, μέχρι και γενοκτονίες, κατά άλλων λαών. Η σύγχρονη Βρετανία είναι διαποτισμένη από τον θεσμικό ρατσισμό, απότοκο αυτής της κληρονομιάς, ενώ εφαρμόζει διαχρονικά σκληρές αντιμεταναστευτικές πολιτικές. Τις τελευταίες δεκαετίες, συμμετείχε μαζί με άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, σε στρατιωτικές επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή, όπως στον πόλεμο στο Ιράκ το 2003 και στον πόλεμο κατά της Συρίας και του Ιράκ το 2014.
Η Βρετανία είναι μία χώρα που διαχρονικά διακατέχεται από τις πολιτικές του θατσερισμού. Η Θάτσερ, τη δεκαετία του ’80, ανέδειξε τον καπιταλισμό σε όλο του το μεγαλείο: προχώρησε σε μαζικές ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων, διέλυσε το κράτος πρόνοιας, επιτέθηκε με πρωτοφανές μένος στα εργατικά συνδικάτα. Η εργατική τάξη της Βρετανίας δεν βγήκε ποτέ από τη δίνη πολιτικών που την αναγκάζουν σε ελαστικές μορφές εργασίας και τη φτωχοποιούν. Από πολιτικές ατζέντες που οδηγούν ανθρώπους στο κοινωνικό περιθώριο.
Σε αυτή τη βία εκτίθεται, χωρίς φίλτρα, ο έφηβος στη Βρετανία που θα σηκώσει το μαχαίρι και θα μαχαιρώσει έναν συνομήλικό του ή μία συνομήλική του. Στη βία του ένστολου οργάνου της τάξης που σηκώνει το όπλο και πυροβολεί έναν μετανάστη· στη βία ενός κράτους, που ως πρώην αποικιοκρατική δύναμη, παίζει καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία του σιωνιστικού-δολοφονικού κράτους του Ισραήλ, τα εγκλήματα του οποίου στηρίζει έμπρακτα και διαχρονικά· στη βία ενός κράτους που παλεύει για τα κέρδη των καπιταλιστών και τσακίζει την εργατική τάξη.
Γυρνώντας πίσω στη σειρά, στο δεύτερο επεισόδιο, και με επίκεντρο τους αστυνομικούς οι οποίοι ερευνούν την υπόθεση αναζητώντας το όπλο του φόνου, ο φακός τριγυρνάει στους διαδρόμους και τις αίθουσες του σχολείου, και ο μικρόκοσμος της σχολικής κοινότητας ξεδιπλώνεται μπροστά μας: σχολικός εκφοβισμός, φωνές και αυταρχικότητα, ώστε να τιθασευτούν τα απείθαρχα παιδιά, απεγνωσμένοι εκπαιδευτικοί. Μία πραγματικότητα που δεν απέχει πολύ από αυτή του σύγχρονου ελληνικού σχολείου, με τις αποβολές, τις απαγορεύσεις και την αυταρχικότητα απέναντι στους μαθητές να αποτελούν κυβερνητικές επιλογές. Τα τελευταία χρόνια, η παραβατικότητα των ανηλίκων απασχολεί και την ελληνική πραγματικότητα, ενώ βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη των Μ.Μ.Ε. Μία υπερ-προβολή, όμως, που αναδεικνύει την ικανότητα των καπιταλιστικών κρατών, όχι μόνο να προκαλούν τη βία και την εγκληματικότητα, αλλά και να τις εκμεταλλεύονται, μέσω της συνεχούς αναπαραγωγής τους, ώστε να δημιουργούν πολίτες φοβισμένους και υποταγμένους στις κυρίαρχες πολιτικές.
«Είμαι μόνο 13. Πόσο τρομακτικός να ’μαι πια;» ρωτάει ο έφηβος της σειράς, που πλέον κρατείται σε Ίδρυμα Αγωγής Ανηλίκων, την ψυχολόγο κατά τη διάρκεια της συνεδρίας τους. Τι μας φοβίζει τόσο στα 13χρονα παιδιά; Είναι ο κόσμος τους τόσο απροσπέλαστος; Είναι παγιδευμένα σε μία δική τους επικίνδυνη ψηφιακή πραγματικότητα; Η σειρά εστιάζει ιδιαίτερα στη διαδικτυακή ζωή των παιδιών και στον τρόπο που ο σεξισμός αναπαράγεται μέσα σε αυτήν. Όμως, η ψηφιακή πραγματικότητα δεν είναι ξέχωρη από την πραγματική. Η πατριαρχία και ο σεξισμός δεν είναι προϊόντα του διαδικτυακού κόσμου -αλλά του πραγματικού, εργαλεία της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Η αντίληψη ότι τα παιδιά μας είναι ένας αχαρτογράφητος κόσμος με τον οποίο αδυνατούμε να επικοινωνήσουμε, υπαγορεύεται από τις κυρίαρχες αφηγήσεις περί χασμάτων γενεών, αφηγήσεις που επιδιώκουν να μας διαιρέσουν σε μία ακόμη κατηγορία: αυτή των νέων και των γέρων, και να εφεύρουν έναν ακόμη ανώδυνο παράγοντα στον οποίο θα μπορούν να αποδώσουν τις πράξεις βίας των νέων.
Το τέλος της σειράς αφήνει τον θεατή αμήχανο. Δεν του προσφέρει σαφείς απαντήσεις στο γιατί ο έφηβος μαχαίρωσε μια συνομήλική του με πολλαπλές μαχαιριές. Του στερεί τους εύκολους ενόχους, όπως τις ψυχοπαθολογίες ή τις δυσλειτουργικές οικογένειες. Αλήθεια, πώς μπορεί κανείς να αναρωτιέται γιατί ένας έφηβος σκοτώνει, όταν ζούμε σε έναν κόσμο που το δομικό του στοιχείο είναι η βία;
Κ.Π., ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό
