ΑΦΙΕΡΩΜΑ: 200 χρόνια ελληνικού κράτους – Η μαύρη βίβλος του ελληνικού καπιταλισμού
Η Ψωροκώσταινα το 2020
του Δημήτρη Λιβιεράτου
Ξαφνικά ακούς σε μια συζήτηση εκείνο το χοντρό, φτωχιάρικο, χιλιοειπωμένο, υποκριτικό: «Η Ελλάδα είναι Ψωροκώσταινα». Μια έκφραση που βγήκε στο Ναύπλιο από μια πτωχή γυναίκα που σε έναν έρανο έδωσε την τελευταία πεντάρα της. Συνήθως αυτός που το λέει έχει διαμέρισμα, αμάξι, εξοχικό, καταθέσεις, ξενόρουχα. Αλλά ας πάρουμε την πραγματικότητα.
Σε έναν κόσμο με 7,5 δις. ανθρώπους, η μικρή Ελλάδα με περίπου 11 εκατ. κατοίκους δίνει τη σημαντική της οικονομική παρουσία. Με ένα δραστήριο ελληνικό καπιταλισμό που κυριαρχεί τον λαό της χώρας μας και ιδιαίτερα μια μεγάλη εργατική τάξη.
Με πρώτο τον εφοπλισμό. Πριν από 50-60 χρονιά ο ελληνικός εφοπλισμός χρησιμοποιούσε για βάση κύρια την Νέα Υόρκη και συνεχόμενα το Λονδίνο. Είχαν το φόβο ότι η Ελλάδα μπορεί να άλλαζε καθεστώς και να κινδυνεύει η περιουσία τους. Με τα χρόνια που πέρασαν άφησαν τη Νέα Υόρκη που είχε γίνει ακριβή, εκτός από μερικές εταιρείες που ήταν εισηγμένες στο Χρηματιστήριο. Έδρα τους κυρίως το Λονδίνο, όπου έχαιραν ιδιαίτερης περιποίησης. Όμως πολλά τα έξοδα και άρχισε να αναδύεται ο Πειραιάς. Με πλήρη πληροφοριακό μηχανισμό, αλλά και επειδή οι ελληνικές κυβερνήσεις δέχτηκαν να μην υπάρχει οικονομικός έλεγχος στις εφοπλιστικές επιχειρήσεις. Σήμερα, το μεγάλο μέρος των ελληνικών εταιρειών που κατέχουν τον εμπορικό στόλο βρίσκεται στην Ελλάδα. Και χωρίς ξένες συμμέτοχες στις εταιρείες του. Από τα πολλά τους, προσφέρουν και στη χώρα. Είτε σαν επενδύσεις σε ξενοδοχεία, τουρισμό, οικοδομές και άλλες καπιταλιστικές δραστηριότητες. Πολυκατοικίες ολόκληρες τα γραφεία τους με πάνω από 12.000 υπάλληλους, εκ των οποίων οι δέκα χιλιάδες είναι Έλληνες. Προσφέρουν στο Πολεμικό Ναυτικό και το Λιμενικό Σώμα πλοία τους. Έτσι, να πούμε απλά ότι ο ελληνικός εφοπλισμός είναι εδώ, σημαντικό μέρος του ελληνικού καπιταλισμού. Τα πλοία του ελληνικού εφοπλισμού είναι 3968 άνω των 1000 τόνων με σύνολο 340.823.617 τόνους. το 2019. Το 17% της παγκόσμιας Ναυτιλίας. Από αυτά περίπου το 25% έχουν ελληνική σημαία.
Αλλά η Ελλάδα είναι και τρίτη στον κόσμο για τα πλοία πολυτελείας, τα γιοτ. Πολλά από τα οποία κατασκευάζονται στα ελληνικά Ναυπηγεία. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη με χιλιάδες νησιά. Τα κατοικημένα υπολογίζονται σε 260-280. Η Ελλάδα έχει το ένα τρίτο των ακτών μήκους 46.000 χιλ. της Μεσογείου. Συγκεκριμένα οι ακτές της υπολογίζονται σε 15.020 χιλ., 4078 χιλ. της ηπειρώτικης χώρας και 10.942 των νησιών. Ευνοϊκή διαμόρφωση για την Ιχθυοτροφεία. Η Ελλάδα έχει μία από τις μεγαλύτερες ιχθυοπαραγωγές στον κόσμο. Παράγει 117.000 τόνους (2019). Κυρίως τσιπούρα και λαβράκι. Αλλά παράγονται και άλλα είδη κυρίως για την ελληνική αγορά που καταναλώνει αρκετό ψάρι.
Ας πάρουμε ακόμη την Τουριστική Βιομηχανία, και δεν είναι δική μου εφεύρεση η ονομασία. Μόνο η Ισλανδία στον κόσμο έχει πολλαπλάσιο τουρισμό από τον πληθυσμό της περίπου εφτά φορές, από την Ελλάδα και Κύπρο. Η Ελλάδα υποδέχεται, όπως έδειξε το 2019, τουρίστες τρισήμισυ φορές από τον πληθυσμό της. Περίπου 35 εκατ. το 2019. Ο Τουρισμός δεν είναι πια υπηρεσία όπως τον τοποθετούσαν παλαιότερα. Τότε που ο επισκέπτης τουρίστας έμενε 15 μέρες το λιγότερο στο ίδιο ξενοδοχείο και είχε αρκετό καιρό για να γνωριστεί με το προσωπικό του ξενοδοχείου, του εστιατορίου. Τα τελευταία χρόνια είναι συνεχώς μετακινούμενος να επισκεφτεί όσο το δυνατόν περισσοτέρους τόπους της χώρας. Μια-δυο μέρες και μετακινείται. Έχει ένα σακίδιο και όχι πια τη βαλίτσα του παλαιού επισκέπτη. Το προσωπικό δεν έχει την ευκαιρία να γνωριστεί με τον πελάτη που διαρκώς αλλάζει. Η θέρμανση που παλαιότερα με τους καυστήρες πετρελαίου ταλαιπωρούσε το προσωπικό καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από τα κλιματιστικά για τον κάθε χώρο. Το ξενοδοχείο δεν έχει καν εστιατόριο, όπως πρώτα. Μόνον πρόγευμα. Το μεσημεριανό και βραδινό, αν τρώνε στο ξενοδοχείο, το αναλαμβάνει η βιομηχανική εταιρεία παραγωγής φαγητού, το λεγόμενο κέτερινγκ. Ολόκληρη βιομηχανία φαγητού με εκατοντάδες προσωπικό, όπου μπορεί ο Ξενοδόχος να παραγγείλει τις μερίδες που κάθε μέρα θέλει. Ακόμη διαθέτουν και τους ανάλογους σερβιτόρους για κάθε περίπτωση.
Ας προχωρήσουμε στη Βιομηχανία, π.χ. την πετρελαιοβιομηχανία που είναι ένας από τους κυριότερους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Δυο μεγάλες εταιρείες με χιλιάδες προσωπικό. Τα ΕΛΠΕ (Ελληνικά Πετρέλαια) που είναι κατά μεγάλο μέρος κρατικά, στον Ασπρόπυργο. Εισάγουν ακάθαρτο πετρέλαιο, το επεξεργάζονται και ένα μέρος κατευθύνεται στην εσωτερική αγορά και το μεγάλο μέρος εξάγεται. Π.χ. το πετρέλαιο που έχει μεταβληθεί σε καύσιμο για την αεροπορική κίνηση, μεταφέρεται κατ’ ευθείαν στο αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος με ειδικό αγωγό. Μια άλλη περίπτωση μεγάλου Διυλιστηρίου είναι στην περιοχή της Κορίνθου πριν από τον Ισθμό και ανήκει στην οικογένεια Βαρδινογιάννη. Όχι μόνο διυλίζει και εξάγει, αλλά έχει και δικά της πρατήρια Βενζίνης σε όλη τη χώρα για τη λιανική τροφοδοσία στην κίνηση. Με χιλιάδες προσωπικό για κάθε εταιρεία. Ο ίδιος Όμιλος Βαρδινογιάννη από πέρυσι έχει και δική του Τράπεζα την OPTIMA BANK που αναπτύσσεται ταχύτατα.
Ας συνεχίσουμε στη Βιομηχανία. Να προσπαθήσουμε μια μικρή αναφορά. Βρίσκεται σε πολλά μέρη της χώρας.
Πρώτα τα Ναυπηγεία Σύρου ΟΝΕΧ, Περάματος με χιλιάδες εργαζομένους. Επισκευάζουν και κατασκευάζουν πλοία. Τα μεγάλα Ναυπηγεία Ελευσίνας και Σκαραμαγκά, λόγω προβλημάτων με τις ιδιοκτησίες, προς το παρόν υπολειτουργούν και εξυπηρετούν το Πολεμικό Ναυτικό.
Οι Βιομηχανίες βρίσκονται σε πολλά σημεία της χώρας. Δεν υπάρχει μια μεγάλη βιομηχανική περιοχή. Μια συγκέντρωση υπάρχει στον Ασπρόπυργο και άλλη μια στο Νότιο μέρος της Αττικής. Αναφέρουμε πρώτα την SUNLIGHT του Παναγιώτη Γερμανού στο Όλβιο Ξάνθης, που παράγει Μπαταρίες μεγάλων μηχανημάτων, όπως για υποβρύχια, γερανούς κ.α. Παράγει επίσης μπαταρίες λιθίου για ηλεκτρικά οχήματα. Πρώτη στον κόσμο στο είδος της και απασχολεί 1000 εργαζομένους. Έχει και θυγατρική εργοστασίου μόλυβδου στην Κομοτηνή και άλλη μια βιομηχανία στη Βερόνα Ιταλίας. Βιομηχανία KLEMAN των αδελφών Κουκούντζου που παράγει ασανσέρ – αναβατήρες και μεγάλου ύψους ανελκυστήρες. Βρίσκεται στο Σταυροχώρι του Κιλκίς. Στην έκτη θέση του κόσμου και απασχολεί 1200 εργαζομένους. Έχει και εργοστάσιο στην Κίνα. Η ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΘΡΑΚΗΣ για γεωργικά υφάσματα κ.α. προϊόντα με 1600 εργαζομένους. Πετρέλαια Καβάλας Πρίνου του Ρήγα Μαθιού με θυγατρική στο Ισραήλ που παράγει πετρέλαιο από θαλάσσιες εγκαταστάσεις. ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Μυτιληναίος στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας, με 2500 χιλιάδες εργαζομένους. Παράγει επίσης και φωτοβολταϊκά και ασχολείται και με κατασκευές στην Ελλάδα και Αμερική, Αφρική. ΒΙΟΧΑΛΚΟ της οικογένειας Στασινοπούλου με πολλά εργοστάσια στην Ελλάδα και ένα στην Αγγλία. Όμιλος Κόκκαλη – INTRACOM στην Αττική με 2000 περίπου εργαζομένους. Παράγει και εγκαθιστά μηχανές ΛΟΤΤΟ έχοντας και μέρος της εκμετάλλευσης σε διάφορες χώρες και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, όπου έχει εγκατάσταση σε τουλάχιστον 12 Πολιτείες. ΣΩΛΗΝΟΥΡΓΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ στη Θίσβη Βοιωτίας παράγει χαλυβδοσωλήνες 16 ιντσών για χρήση στις ΗΠΑ αλλά και σε Γερμανία, Ολλανδία και Ν. Αμερική. ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ Περιστέρης κατασκευαστική ακόμη και φωτοβολταϊκών στις ΗΠΑ και ΝΑ Ευρώπη. Η Φαρμακοβιομηχανία στην Ελλάδα με 29 επιχειρήσεις απασχολεί γύρω της 53.000 άτομα. ΠΙΝΔΟΣ Ήπειρος για την παραγωγή πουλερικών, κρέατος κλπ.. AEGEAN AIRLINES και ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ Αεροπορική που καλύπτει όλη την Ελλάδα και πάνω από 100 δρομολόγια στον κόσμο.
Νομίζουμε ότι είναι αρκετό το δείγμα για την καπιταλιστική οικονομία της Ελλάδας. Θα μπορούσαμε πολλές ακόμη επιχειρήσεις να αναφέρουμε, αλλά δεν έχουμε απέραντο το χώρο. Θα μπορούσαμε άλλωστε να αναφέρουμε και την ελληνική Γεωργία και Κτηνοτροφία που είναι ένα άλλο μεγάλο κεφαλαίο. Ίσως με άλλη ευκαιρία. Όμως, να ξέρουμε ότι η επιδίωξη για μια άλλη εργατική κοινωνία δεν θα άφηνε τον ελληνικό λαό με τόση μεγάλη ανεργία και επομένως δυστυχία.
Όσο για το μύθο της «Ψωροκώσταινας» συντηρείται από μερικούς ανίδεους της ελληνικής πραγματικότητας.
Δημήτρης Λιβιεράτος Μια σύντομη μεγάλη ιστορία
Ο Δημήτρης Λιβιεράτος γεννήθηκε το 1927 στα Πετράλωνα. Από νεαρή ηλικία εντάχθηκε στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα και ασπάστηκε τις ιδέες του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος συμμετέχοντας σε τροτσκιστικές οργανώσεις. Στην περίοδο της Κατοχής, έλαβε μέρος στο ΕΑΜ, εκπαιδεύτηκε και αποφοίτησε από τη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών του ΕΛΑΣ, με τον βαθμό του έφεδρου ανθυπολοχαγού. Στα Δεκεμβριανά του 1944 ήταν επιτελής του Πρώτου Τάγματος του Τέταρτου Συντάγματος της Δεύτερης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ.
Το 1946 εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Διεθνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΔΚΕ), τμήμα της Τέταρτης Διεθνούς, Ως δραστήριο μέλος του εργατικού κινήματος, συμμετείχε στο Κίνημα Ελεύθερου Συνδικαλισμού (1951), στο Δημοκρατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα (1955), ενώ είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ίδρυση του Σοσιαλιστικού Συνδέσμου Νέων το 1953.
Αποδεικνύοντας στην πράξη τον διεθνισμό του, ο Λιβιεράτος συμμετείχε στην Αλγερινή Επανάσταση μαζί με τον Μιχάλη Ράπτη (Πάμπλο). Η Τέταρτη Διεθνής έστησε έναν παράνομο μηχανισμό για την κατασκευή εργοστασίων όπλων στο Μαρόκο. Ο Δημήτρης Λιβιεράτος ανέλαβε να συντονίσει μια ομάδα τετρακοσίων περίπου ατόμων για την κατασκευή του «θρυλικού ΡΜ», του οπλοπολυβόλου της Αλγερινής Επανάστασης. Η απίστευτη αυτή εμπειρία καταγράφεται στο βιβλίο του Το αόρατο εργοστάσιο της επανάστασης (1959-1962) (Κοροντζής, 2017).
Στην Ελλάδα ο Λιβιεράτος θα επιστρέψει δέκα χρόνια μετά το τέλος του Εμφυλίου. Το 1962 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο Μαύρη ήπειρος (Δίφρος, επανέκδ. Κουκκίδα, 2014), ένα σπάνιο έργο που αναδεικνύει όλα τα ψεύδη της «λευκής» κανονικότητας και αποκαλύπτει άγνωστες πτυχές της αφρικανικής ιστορίας πριν από την αποικιοκρατεία. Ενεργό συμμετοχή είχε και στις μεγάλες κινητοποιήσεις κατά τον «μακρύ Ιούλη» του ’65. Από τους πρωτεργάτες της πρώτης αντιδικτατορικής οργάνωσης, το 1967, με το όνομα «Δημοκρατικές Επιτροπές Αντίστασης» (ΔΕΑ), στη διάρκεια της χούντας (1967- 1974) κατέφυγε στη Γερμανία.
Παρά την ένταξή του στον τροτσκιστικό χώρο, ο Λιβιεράτος δεν επέλεξε ποτέ τον αυτοπεριορισμό. Αντίθετα, επιδίωκε να βρίσκεται εκεί όπου αναπτυσσόταν κάθε φορά ένα δυναμικό αριστερόστροφο ρεύμα.
Η συγγραφική του δουλειά είναι κορυφαία στον τομέα της ιστορίας του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα. Πέρα από τις «επίσημες» εκδόσεις συνεχίζει μέχρι σήμερα να εκδίδει μηνιαία, φωτοτυπημένο οικονομικό δελτίο για τις εξελίξεις του ελληνικού και παγκόσμιου καπιταλισμού.
