Οι κινητοποιήσεις στη Γαλλία των Κίτρινων Γιλέκων από τον περασμένο Νοέμβρη έχουν ανοίξει για άλλη μια φορά τη συζήτηση για το μέλλον του αντικαπιταλιστικού κινήματος στην Ευρώπη. Οι μαζικές συγκρούσεις με την αστυνομία, οι «οριζόντιες» φεϊσμπουκικές οργανωτικές διασυνδέσεις και η προσβολή συμβόλων της Γαλλικής Δημοκρατίας έχουν πυροδοτήσει ενθουσιώδεις αρθρογραφίες για το «νέο Μάη `68». Ανυπότακτοι μαθητές, καταστροφή καμερών παρακολούθησης, στοχοποίηση δημοσιογράφων και εκδίωξη τους από τις διαδηλώσεις αποτελούν εικόνες που συνεπαίρνουν αγωνιστές σε όλο τον πλανήτη και μεταδίδουν ρίγη ενθουσιασμού.
Δεν φιλοδοξούμε να παραστήσουμε τους ψυχρούς αναλυτές έξω από την ταξική πάλη. Ούτε να γινόμαστε φορείς απαισιοδοξίας και να αναπαράγουμε την πολιτική αδράνεια και αμηχανία του ταξικού στρατοπέδου. Η ξεκάθαρη προσέγγιση των πολιτικών μπλοκ που συγκρούονται στη γαλλική πολιτική σκηνή, είναι βασική προϋπόθεση για τα επόμενα βήματα του αντικαπιταλιστικού κινήματος. Γι` αυτό ας δούμε χωρίς προκαταλήψεις τα πραγματικά γεγονότα και τις δυνατότητες που έχουμε.
Κίτρινα Γιλέκα: τι είναι και τι θέλουν
Η κυβέρνηση Μακρόν στα δύο χρόνια διακυβέρνησης έχει ξεκινήσει μια γιγάντια προσπάθεια αντεπίθεσης του αστισμού στις εργατικές κατακτήσεις. Η γαλλική οικονομία, μέσα στις 3 ισχυρότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αναζητά λύσεις στις δυσοίωνες προοπτικές της παγκόσμιας κρίσης. Η ύφεση που φαίνεται να επιστρέφει ακόμα πιο τρομακτική το επόμενο διάστημα δεν μπορεί να βρει τους αστούς απροετοίμαστους. Η αναδιανομή του εισοδήματος εις βάρος των εργαζομένων και η σκλήρυνση των εργασιακών συνθηκών είναι στοιχειώδης όρος επιβίωσης των αστών. Μετά τους απανωτούς νόμους που αλλάζουν το τοπίο στις εργασιακές συνθήκες, ανακοινώθηκε η άνοδος της φορολογίας στο ντίζελ που θα οδηγούσε σε μια αύξηση της τιμής του παρ` όλο που υπάρχει συνεχής πτώση στο κόστος παραγωγής του.
Μια από τις πολλές αντιδράσεις ήταν η διαδικτυακή συλλογή υπογραφών από την change.org, μια ΜΚΟ. Η συγκέντρωση υπογραφών έφτασε τον Οκτώβριο τις 300.000 ενώ στα φέισμπουκ τσατ υποστηρίχθηκε η ιδέα μια κινητοποίησης στις 17 Νοέμβρη. Μέσα από αυτούς τους διαλόγους πρόεκυψε η ιδέα των «κίτρινων γιλέκων» ως μιντιακό έξτρα τέχνασμα. Η συνέχεια ως εικόνα και άθροισμα γεγονότων είναι πάνω κάτω γνωστή. Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές ξεχύθηκαν στους δρόμους του Παρισιού εκφράζοντας με πολλαπλούς τρόπους την αγανάκτησή τους για το στρατηγικό αδιέξοδο της γαλλικής κοινωνίας. Οι αγρότες που διαλύονται από την υπερβολική άνοδο των καυσίμων των γεωργικών μηχανημάτων συναντούν τα κοινωνικά αποκλεισμένα Βόρεια Προάστια της 3ης και 4ης γενιάς μεταναστών. Η μικροαστική γκρίνια βρίσκει συμμάχους την ACABίτικη «άγρια» νεολαία. Αναρχικοί και αριστεροί ιστότοποι αναμεταδίδουν με περηφάνια κουκουλωμένους πιτσιρικάδες με γαλλικές σημαίες να «τις παίζουν» με τους μπάτσους. Όμως πέρα από φωτογραφικές απεικονίσεις κομματιών των «κίτρινων γιλέκων» με στοχάδια ή σε μια αδιέξοδη και ανούσια παράθεση μεμονωμένων περιστατικών, ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά των «Κίτρινων Γιλέκων».
Κατ` αρχήν υπάρχει μια δομική αντιπαράθεση, όχι μόνο με τους θεσμούς του κράτους αλλά και με τις παραδοσιακές οργανώσεις της αριστεράς και του εργατικού κινήματος. Η «οριζόντια» διασύνδεση δεν είναι μια ανώτερη οργανωτική μορφή των κινηματιών αλλά μια διαδικτυακή ψευδαίσθηση. Τα εργατικά συνδικάτα και τα κόμματα θεωρούνται εχθρικοί μηχανισμοί και πολλές οργανώσεις του κινήματος έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν πανό και σημαίες ώστε να μπορούν να συνομιλήσουν με το «ζωντανό κίνημα». Μοναδικό αποδεκτό σύμβολο σε αυτές τις δράσεις που ενοποιούν το «κίνημα» είναι τα γνωστά κίτρινα γιλέκα και η γαλλική σημαία.
Η «οριζόντια» οργάνωση του κινήματος δεν έχει εκπροσώπους αλλά μόνο αιτήματα. Τα περίφημα «42 αιτήματα» που έχουν διαμορφωθεί με αυτό τον τρόπο είναι δείγμα της πολιτικής ακτινοβολίας του κινήματος. Στα «οικονομικά» αιτήματα πέρα από την προστασία του εισοδήματος και της εργασίας ιδιαίτερη μνεία δίνεται στις υπερωρίες των αστυνομικών και δικαστικών (αίτημα 31). Πέρα, όμως, από τα εργασιακά αιτήματα και αυτά της φορολογίας, υπάρχουν και τα «πολιτικά» που χρωματίζουν την πολιτική κατεύθυνση, Σε αυτά θα δούμε λοιπόν, τα γνωστά λαϊκίστικα περί δημοψηφισμάτων και απλής αναλογικής σε ένα περιβάλλον όμως εθνικού προστατευτισμού και λογικής «Γαλλία – Φρούριο». Στο ν14 θα δούμε την ανάγκη προστασίας της Γαλλικής Οικονομίας ενώ στα 24 & 25 να «επαναπροωθούνται οι παράνομοι μετανάστες» και να «αποκτούν τη γαλλική κουλτούρα» νόμιμοι.
Η γοητεία των «Κίτρινων Γιλέκων» τροφοδοτείται και από την υποτιθέμενη αποτελεσματικότητά τους. Πρέπει όμως να δούμε ποια είναι η «νίκη» τους απέναντι στην κυβέρνηση Μακρόν. Η απόσυρση της αύξησης της φορολογίας του ντίζελ δεν βρίσκεται στις κεντρικές επιλογές της αστικής αναδιάρθρωσης. Δεν αποσύρεται πχ μια μεταρρύθμιση των εργασιακών σχέσεων αλλά τα οικονομικά επιτελεία θα βρουν μια διαφορετική πηγή εσόδων της κρατικής μηχανής. Η «νίκη» των Κίτρινων Γιλέκων δεν θα είναι τίποτε άλλο παρά η καθιέρωση της διαταξικής πάλης κάτω από τη Γαλλική σημαία και οπισθοχώρηση της ταξικής ατζέντα απέναντι στη δήθεν «νικηφόρα» μαζικολαϊκή τακτική του όχλου. Τα πολιτικά προβλήματα που γεννιούνται είναι περισσότερα από τις υποτιθέμενες «νέες κατακτήσεις και στρατηγικές».
Τα «Κίτρινα Γιλέκα» λοιπόν, δεν είναι τίποτε άλλο από μια σύγχρονη, «ριζοσπαστική» έκφραση της συνεχόμενης διείσδυσης της ακροδεξιάς ατζέντας στο εργατικό κίνημα. Τα οικονομικά αιτήματα της γαλλικής εργατικής τάξης και νεολαίας δοκιμάζει να τα διεκδικήσει η ακροδεξιά και να χτίσει μια μαζική, λαϊκή αντιπολίτευση ενάντια στο υφιστάμενο «κοινωνικό συμβόλαιο» που επικρατεί στον ευρωπαϊκό καπιταλισμό. Αυτή η διαδικασία δεν είναι ούτε καινούρια, ούτε πρωτοφανής και φυσικά δεν έχει ηγεμονεύσει.
Η ιστορία της Γαλλικής ακροδεξιάς.
Μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης το 2009, το ελληνικό εργατικό κίνημα δεν είχε αντιμετωπίσει ποτέ σοβαρά «κινηματικό φασισμό». Οι ναζιστικές ομάδες στην Ελλάδα λειτουργούσαν ως παρακρατικοί μηχανισμοί που συμπλήρωναν τις εθνικές πολιτικές του κρατικού μηχανισμού. Το ελληνικό κράτος χτίστηκε με μια σκληρή εθνικιστική ιδεολογία και με τη στήριξη της εκκλησίας και μέσα από τις συνεχόμενες νικηφόρες επεκτατικές πολιτικές του, δεν άφησε χώρο να δημιουργηθεί μαζική ακροδεξιά αντιπολίτευση. Μέσα σε 20 χρόνια, από 1923 ως το 1944 μπόρεσε και «καθάρισε» εθνικά όλες τις μειονότητες που ήταν εντός των εδαφών του και μέχρι τη Μεταπολίτευση ήταν ένα σκληρό αστυνομικό, αντικομμουνιστικό κράτος. Η Κύπρος από δικοινοτική χώρα, έγινε ελληνικό νησί. Μέχρι και τη δεκαετία του `90 οι Τούρκοι στη Δυτική Θράκη ζούσαν υπό στρατιωτικούς περιορισμούς, υπήρχε «εμπόλεμη συνθήκη» με την Αλβανία και η μακεδονική μειονότητα δέχτηκε ανελέητο αστυνομικό διωγμό. Παράλληλα στους διεθνούς οργανισμούς είχε αποτρέψει τη διεθνή αναγνώριση δύο κρατών: της Μακεδονίας και της Τουρκικής Δημοκρατίας της Β. Κύπρου. Όμως στη Γαλλία υπάρχει μια εντελώς διαφορετική παράδοση.
Ο Γαλλικός καπιταλισμός είναι ένας από τους ισχυρότερους στον πλανήτη με μια τεράστια ιστορία αποικιών σε κάθε μεριά του. Η Γαλλική Επανάσταση του 1789 δίνει ένα παγκόσμιο κύρος στο γαλλικό αστισμό που αισθάνεται πως μέσα από την διαιώνιση της εθνικής του κουλτούρας, υπερασπίζεται την παγκόσμια κληρονομία. Διανοούμενοι και λαϊκά κομμάτια συνδέονται μέσα από την υπεράσπιση των εθνικών στόχων και ανά περιόδους υψώνουν το περήφανο ανάστημά τους ενάντια σε όποια «εθνική ταπείνωση» υπάρχει στον ορίζοντα. Η μετατροπή της «Γαλλικής Αυτοκρατορίας» σε δεύτερης κατηγορίας απέναντι είτε στις ΗΠΑ είτε στην Γερμανία, τροφοδοτεί μια αίσθηση εθνικής ήττας σε ένα τεράστιο μικροαστικό τμήμα της.
Στις 6 Φεβρουαρίου του 1934 δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτών υπό την καθοδήγηση της ακροδεξιάς συγκροτούν διαδήλωση κατά του «πολιτικού κατεστημένου» και με κεντρικό στόχο την «εξυγίανση της Δημοκρατίας» επιτέθηκαν στο Κοινοβούλιο. Η φασιστική κίνηση συντρίφτηκε από την αστική κυβέρνηση της Γαλλίας και το εργατικό κίνημα. Η πολιτική ήττα των γάλλων ναζί δε σήμαινε, όμως, την οριστική περιθωριοποίηση τους.
Μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και παρ` όλες τις δίκες «εκκαθάρισης» του πολιτικού συστήματος, ακροδεξιοί διανοούμενοι συνεχίζουν και παραμένουν στο πολιτικό προσκήνιο. Ο Ρενέ Μπουσκέ γενικός γραμματέας της αστυνομίας στο συνεργαζόμενο καθεστώς Βισύ με τους ναζί, παρ` όλο που καταδικάστηκε σε 5 χρονιά φυλακή, το 1957 του απονέμεται χάρη και αρχίζει να πολιτεύεται με το Σοσιαλιστικό Κόμμα. Ο φιλόσοφος Μπερτράν Ζουβενέλ γοητεύεται από το ναζισμό και το «κίνημα της 6ης Φεβρουαρίου 1934» και θεωρείται πνευματικός πατέρας του συνθήματος «ούτε δεξιά, ούτε αριστερά» [1] . Παραμένει στο Παρίσι της γερμανικής κατοχής και συγγράφει ύμνους για τη «Νέα Τάξη». Στη μεταπολεμική Γαλλία αυτοαναγορεύεται «αριστερός», θαυμάζει τους φοιτητές του Μάη και συστρατεύεται (κι αυτός) στο Σοσιαλιστικό Κόμμα του Μιτεράν.
Στη δεκαετία του `50 εμφανίζεται ο χαρτοπώλης Πουζάντ και συγκροτεί λαϊκές διαμαρτυρίες των καταστηματαρχών κατά της αύξησης της φορολογίας. Μπορεί να ανήκει σε δεξιά οικογένεια αλλά διατηρεί στενές σχέσεις με το Γαλλικό ΚΚ. Ο λόγος του λαϊκίστικος που συνδυάζει οικονομικά αιτήματα και αντικοινοβουλευτική ρητορεία. Τα πρώτα χρόνια οι κινητοποιήσεις που οργανώνει η «Ένωση για την Υπεράσπιση Εμπόρων – Βιοτεχνών» βρίσκει τη συμπαράσταση της αριστεράς. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα συγκροτείται πανεθνικό δίκτυο κινητοποιήσεων όπου ο λόγος ενάντια στους φόρους, συνοδεύεται με ένα μίσος στους δημοσίους υπαλλήλους και της «στρατιάς των παράνομων μετοίκων (δηλ μεταναστών) που αλώνουν τον τόπο μας.
Στις 30 Μάη του 1968 500 χιλιάδες διαδηλωτές κάτω από τη Γαλλική σημαία διαδήλωσαν ενάντια στο Μάη του `68. Μετά από το διάγγελμα του στρατηγού και Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Ντε Γκωλ, βγήκαν στους δρόμους να υποστηρίξουν τη «Δημοκρατία» ενάντια στην αναρχία και ζητώντας παραδειγματικές τιμωρίες των ηγετών της Παρισινής εξέγερσης. Αλλά και πρόσφατα, το 2013 πάνω από 300 χιλιάδες διαδήλωσαν στο Παρίσι ενάντια στη νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ομοφυλόφιλων.
Φυσικά και η Γαλλία δεν είναι «εξαίρεση». Σε πολλές χώρες βλέπουμε ανά περιόδους «δεξιά κινήματα». Από τη Βενεζουέλα και το «Κίνημα 5 αστέρων» ως τις εθνικιστικές κινητοποιήσεις μαζικά, μικροαστικά κομμάτια οργανώνονται κάτω από αντιδραστικές ατζέντες αναθέτοντας στην ακροδεξιά ελπίδες «σωτηρίας». Αυτή τη διάσταση πρέπει να τη δούμε ξεκάθαρα ώστε να οργανώσουμε με καλύτερο τρόπο την αντεπίθεση μας.
Εργατικό κίνημα και αντικαπιταλισμός
Στη Γαλλία, όπως και σε ολόκληρο τον πλανήτη, υπάρχουν δύο «στρατόπεδα» ανάγνωσης της Γαλλικής Επανάστασης, της αστικός δημοκρατίας και της κριτικής της. Στο στρατόπεδο της εργατικής τάξης είτε οι πιο θεσμικοί και λιμπεραλιστές είτε πιο κομμουνιστές και ροβεσπιερικοί, αναζητούν μια καλύτερη κοινωνία στη βάση τον Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Τα οράματα της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης αναζητούν διόδους για την εκπλήρωσης τους μέσα από τη συλλογική δράση και οργανώσεις των πληβείων τάξεων. Ο μικροαστικός χυλός και ο εθνικιστικός και ρατσιστικός κανιβαλισμός βρίσκονται σε μια αντιδραστική ανάγνωση της αστικής επανάστασης: σε αυτή τα υποστήριξης των προνομιούχων τάξεων, των αυλοκολάκων τους και των αρίστων.
Η Γαλλική κοινωνία δεν είναι «έρημη» ούτε από μαζικές οργανώσεις της αριστεράς και της αναρχίας ούτε απουσιάζει η εργατική τάξη και η νεολαία. Μόλις την τελευταία διετία υπήρχαν τεράστιες απεργίες και διαδηλώσεις ενάντια στις εργατικές αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις. Είτε με κυβέρνηση Ολάντ, είτε με κυβέρνηση Μακρόν τα συνδικάτα συγκρότησαν μεγαλειώδεις μάχες. Μόλις το 2016 υπήρχαν οι κινητοποιήσεις ενάντια στο νόμο «Ελ Κομρί» που διέλυε τις εργασιακές κατακτήσεις και ήταν η πρώτη από τις πολλές αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις που θέλουν να καταργήσουν κάθε κοινωνικό κεκτημένο στους χώρους εργασίας. Το 2017 τη σκυτάλη από τον Ολάντ πήρε ο Μακρόν και πάλι τα συνδικάτα συγκρότησαν διαδηλώσεις και απεργίες εκατοντάδων χιλιάδων. Αλλά και πρόσφατα, μόλις τον περασμένο Μάη υπήρχαν συνεχιζόμενες απεργίες και παράλληλες κινητοποιήσεις σιδηροδρομικών με καταλήψεις πανεπιστημίων για τη 3η φουρνιά μεταρρυθμίσεων.
Οι κινητοποιήσεις αυτές δεν υπέκυψαν στον εθνικιστικό και ακροδεξιό χυλό. Δεν προσκύνησαν τη γαλλική σημαία και δεν εκδίωξαν τα συνδικάτα. Αντί για λαϊκίστικες ξενοφοβικές δηλώσεις, αντί για μικροαστικούς «οριζόντιους» και «αδιαμεσολάβητους» απολίτικους υπαινιγμούς, το ταξικό εργατικό κίνημα εμπνέεται από διαφορετικές παραδόσεις. Το κίνημα ενάντια στις εργασιακές μεταρρυθμίσεις αυτοονομάστηκε “nuit debut” χρησιμοποιώντας την πρώτη λέξη (debut) από τον ύμνο της Διεθνούς. Το ταξικό εργατικό κίνημα δεν χαρίζει αμαχητί δύο αιώνων πολιτικό οπλοστάσιο και παραδόσεις. Δεν ζούμε σε μια περίοδο λειψυδρίας κινητοποιήσεων. Σε κάθε μεριά του πλανήτη υπάρχουν εργατικές και νεολαιίστικες κινητοποιήσεις που μπορεί να μην έχουν κομμουνιστικό πρόσημο, αλλά διατηρούν ταξική αναφορά.
Για μια κομμουνιστική στρατηγική
Το ζήτημα, λοιπόν, στη γαλλική πολιτική σκηνή δεν είναι να απαντήσουμε σε ένα «πονηρό» δίλημμα «μέσα ή έξω από το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων». Δεν θεωρούμε πως το γαλλικό εργατικό κίνημα έχει απολέσει όλα τα εργαλεία δύο αιώνων και άρα αυτό που απομένει στις ταξικές οργανώσεις είναι ενσωμάτωση στον εθνικό – ακροδεξιό χυλό ή πολιτική απομόνωση.
Μια κομμουνιστική στρατηγική θα πρέπει να εναντιωθεί στον αντι-οργανωτισμό των «Κίτρινων Γιλέκων» υποστηρίζοντας ταξικές εργατικές ενώσεις και απεργιακές φρουρές, να εναντιωθεί στη Γαλλική σημαία προβάλλοντας την Κόκκινη και Μαυροκόκκινη και να προβάλλει μια άλλη πολιτική ατζέντα. Ένα πλαίσιο διαφορετικών «42 αιτημάτων» όπου μαζί με τα «οικονομικά αιτήματα» αυξήσεων μισθών-συντάξεων αν υποστηρίζει την ανοιχτή κοινωνία υπέρ μεταναστών – προσφύγων, την εθνικοποίηση της παραγωγής και την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας (ενάντια στον εθνικό οικονομικό προστατευτισμό) και ένα σύστημα εργατικού κοινωνικού ελέγχου και όχι «εκδημοκρατισμό του κοινοβουλίου».
Δεν λείπει από τη γαλλική κοινωνία λοιπόν, άλλη μια διαδήλωση μερικών δεκάδων χιλιάδων διαδηλωτών, κίτρινων γιλέκων ή μπλε πουκάμισων. Αυτό που απουσιάζει είναι ένας μαζικός πολιτικός φορέας που θα βασιστεί στο υπάρχον ταξικό κίνημα και θα σηκώσει το λάβαρο της κομμουνιστικής στρατηγικής υψώνοντας την πολιτική μάχη ενάντια στη ριζοσπαστική ακροδεξιά.
Αλέξανδρος Γανδής
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
• Pierre Milza – Οι Μελανοχιτώνες της Ευρώπης
• Νίκος Πουλαντζάς – Φασισμός και Δικτατορία
• Γιάννη Μηλιού & Γιώργου Οικονομάκη – Εργατική τάξη και μεσαίες τάξεις: Ταξική θέση και ταξική τοποθέτηση (π. Θέσεις 99 2007)