Μεθοδολογικές προσεγγίσεις και μερικά συμπεράσματα από την κουρδική εξέγερση
Η κρίση ως παράγοντας αποσταθεροποίησης
Βαδίζουμε στον 8ο χρόνο μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Η κατάρρευση των αμερικάνικων κολοσσών Lehman Bros και General Motors σηματοδότησε ένα παγκόσμιο κατήφορο που δεν φαίνεται να ανακόπτεται. Έχουν γίνει πολλαπλές προσπάθειες να φτιασιδωθεί σε διαφορετικές χώρες. Αλλού λέγεται «χρηματοπιστωτική» ή «τραπεζική». Κάπου φταίνε οι υπερτροφικοί δημόσιοι τομείς, οι «παλαιοκομμουνιστικές» σχέσεις με το πάλαι ποτέ ανατολικό μπλοκ. Στη Μέση Ανατολή έγινε προσπάθεια να φορτωθούν τα αίτια στις «παλιές και φριχτές δικτατορίες» όπου η πτώση τους θα οδηγούσε σε ένα νέο δρόμο ανάκαμψης και ευημερίας των οικονομιών και κοινωνιών τους.
Μετά από τόσο χρόνο προσπαθειών η κρίση όχι μόνο δεν έχει περιοριστεί αλλά έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρο σχεδόν τον πλανήτη. Με τον ερχομό του νέου έτους η πανίσχυρη κινέζικη αγορά έφερε απανωτούς σεισμούς στα παγκόσμια χρηματιστήρια. Όλες οι παραδοσιακές και μεγάλες οικονομίες του κόσμου βρίσκονται σε παρατεταμένη ύφεση. Μόνο οι αναδυόμενες οικονομίες της Άπω Ανατολής, η Ινδία και κάποιες περιοχές της Αφρικής συντηρούν αξιοπρεπή νούμερα ανάπτυξης. Ακόμα και οι ίδιοι οι καπιταλιστές, όμως, έχουν πάψει να παραμυθιάζονται πως θα βρουν λύση μέσα από την άνοδο του κατανάλωσης στη Νιγηρία ή στην Ινδονησία.
Πλέον οι οικονομικοί σχεδιασμοί δεν υπηρετούν την οικονομική ανασυγκρότηση αλλά την προετοιμασία για μια σκληρότερη επόμενη μέρα.
Η οικονομική κρίση μετεξελίσσεται σε πολιτική – συστημική κρίση
Τα μνημόνια που επιβάλλονται στις «δημοκρατικές» χώρες δεν μπορούν να δώσουν λύση ανάκαμψης. Όπως και η συνεχιζόμενη πτώση της τιμής του πετρελαίου: σε άλλες εποχές θα ήταν εργαλείο και ευκαιρία επενδύσεων. Σήμερα όλα αυτά τα εργαλεία χρησιμεύουν για την εξασθένηση των οικονομικών αντιπάλων κι όχι για την προβολή οράματος και διεξόδου για τις κοινωνίες. Πλέον η παγκόσμια καπιταλιστική τάξη στερείται ενός σχεδίου που να μπορεί να πείσει έστω τον εαυτό της πως υπάρχει λύση, πως υπάρχει μέλλον και διέξοδος σε αυτό τον εφιάλτη. Η παγκόσμια αστική τάξη δεν μπορεί να κυβερνήσει πλέον όπως στο παρελθόν.
Τα πολεμικά εργαλεία «επίλυσης» της κρίσης
Ειδικά στη Μέση Ανατολή οι προ-κρίσης στρατιωτικές εισβολές των ΗΠΑ έχουν μεταφέρει τον πολιτικό και οικονομικό ανταγωνισμό σε πολεμικό επίπεδο. Το διεθνές κεφάλαιο έλπιζε πως θα μπορούσε να προσφέρει λύσεις ΚΑΙ για τις άρχουσες τάξεις πχ του Ιράκ και του Αφγανιστάν. Γι` αυτό και δεν «ξηλώθηκε» ο Σαντάμ Χουσεΐν στην πρώτη επέμβαση. Όμως στην καινούρια κατάσταση που έχει διαμορφωθεί πια, δεν υπάρχουν ούτε οικονομικά ούτε πολιτικά περιθώρια ενός μακρόπνοου σχεδίου ανασυγκρότησης. Η στρατιωτική νίκη δεν οδηγεί σε ένα πειστικό πρόγραμμα σαν αυτό του «σχεδίου Μάρσαλ» που συμπαρέσυρε ομόθυμα την ευρωπαϊκή αστική τάξη μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πλέον οι «νικητές» φέρονται στις «ηττημένες» χώρες με λογική βρικόλακα. Απλώνουν ένα «μπουρί» και μεταφέρουν όποια κέρδη μπορούν να απομυζήσουν μόνο με τη συνεργασία μιας γραφειοκρατικής κάστας συνεργατών, «γερμανοτσολιάδων». Η εμφάνιση της Αλ Κάιντα, του ISIS, αλλά και αντίστοιχων τέτοιων πολιτικών σχηματισμών, δεν είναι τίποτα άλλο αλλά η απάντηση των «ριγμένων» αστικών τάξεων της περιοχής. Βλέπουν πως η μόνη θέση που έχουν σε αυτό το «πρόγραμμα» είναι αυτή του εξαφανισμένου ανταγωνιστή. Θα είναι η πρώτη «αναγκαία» καταστροφή κεφαλαίου για την αυριανή ανασυγκρότηση.
Ιμπεριαλισμός & αντι-ιμπεριαλισμός
Υπάρχει μια τεράστια συζήτηση περί ιμπεριαλισμού και αντι-ιμπεριαλισμού στο κίνημα. Προφανώς, όχι από μια στατιστική – οικονομίστικη προσέγγιση, από μια διάθεση να υπάρχει μια ουδέτερη κατάταξη των ανταγωνιστικών καπιταλιστικών μπλοκ, αλλά από μια τάση να περιγραφεί ένας ξεχωριστός πολιτικός στόχος, μια «ενδιάμεση» στρατηγική κόντρα στον αφηρημένο αντικαπιταλισμό. Ο αντικαπιταλισμός και ο αντι -ιμπεριαλισμός αν βρίσκονται μόνο στο επίπεδο της γενικής επαγγελίας τους, τότε όλα ξεπέφτουν σε μια γενική επίκληση σε ένα αόριστο υποκείμενο που θα υλοποιήσει είτε το ένα είτε το άλλο σχέδιο. Γίνονται ένα αόριστο σχέδιο που σκοπό έχει να παραπέμψει την ταξική μάχη στις καλένδες, όταν θα υπάρχουν ευνοϊκότερες συνθήκες. Συνήθως θέτουν όμως ένα άλλο θέμα: αυτό των «προοδευτικών εθνικών κινημάτων» ή των γεωστρατηγικών συμμαχιών.
Υπάρχουν «προοδευτικά εθνικά κινήματα» τον 21ο αιώνα;
Τον 19ο αιώνα μέσα από το ξήλωμα των παλιών αυτοκρατοριών, πλευρές του πρωτοεμφανιζόμενου εργατικού κινήματος έβλεπαν κάποιες συμμαχίες σε ταξικό και πολιτικό επίπεδο με την αστική τάξη. Το όραμα της Δημοκρατίας και της Εθνικής Απελευθέρωσης “Liberté, Egalité, Fraternité” κινητοποιούσε τις λαϊκές μάζες και προκαλούσε επαναστάσεις. Σήμερα ο καπιταλισμός έχει εδραιωθεί εδώ και δεκαετίες σε κάθε μεριά του πλανήτη έχοντας δημιουργήσει αστικά μπλοκ σε κάθε γωνιά του. Τα καθεστώτα του δεν μπορούν να εκπέμψουν καμία λάμψη ελευθερίας και γι’ αυτό δεν βρίσκουν καμία λαϊκή συμπάθεια και συμπαράσταση. Ο Νοριέγκα λ.χ. στον Παναμά και ο Μακάριος στην Κύπρο δεν μπορούσαν ούτε να πυροδοτήσουν κανένα διεθνές κίνημα αλλά – και εν τέλει – ούτε και να προβάλλουν καμιά σοβαρή αντίσταση στον ιμπεριαλισμό.
Μόνο τα εθνικά κινήματα που συνδέθηκαν με κάποιο τρόπο σε κομμουνιστικά οράματα μπόρεσαν και ενέπνευσαν κινήματα αλληλεγγύης. Τα κινήματα σε Ιρλανδία, Κούβα, Κίνα, Βιετνάμ, Νικαράγουα προέβαλαν ένα αντικαπιταλιστικό όραμα παράλληλα με την εθνική απελευθέρωση. Ακόμα και καθεστώτα στην Αφρική ή στη Μέση Ανατολή (όπως τα Μπααθικά της Συρίας και Ιράκ) παράλληλα με την αντιπαράθεση με την αποικιοκρατική τάξη, μέσα από τη συνεργασία τους με το τότε Ανατολικό μπλοκ έπαιρναν μια χροιά προοδευτική. Όταν η εργατική τάξη σε Λατινική Αμερική, Αφρική, Μέση και Άπω Ανατολή έδινε λυσσαλέες μάχες με τον ιμπεριαλισμό, τις έδινε έχοντας την πεποίθηση πως παλεύει και πεθαίνει για τον κομμουνισμό. Βέβαια υπάρχουν και συγκεκριμένα ιστορικά παραδείγματα όπου έγινε προσπάθεια να υποταχτεί η ανεξάρτητη ταξική στρατηγική εντός χώρας για χάρη «γενικών» πολιτικών συμφερόντων. Δυο πιο γνωστά παραδείγματα στο ελληνικό εργατικό κίνημα είναι η συνεργασία των Μπολσεβίκων με το Κεμαλικό καθεστώς και η «αντιφασιστική» συμμαχία της Σοβιετικής Ένωσης με το Δυτικό μπλοκ. Η «παραίνεση» προς τα τοπικά κομμουνιστικά κινήματα να ενταχτούν σε ένα ενιαίο στρατηγικό σχέδιο με την αστική τους τάξη, δεν έγινε αβασάνιστα, δεν έγινε χωρίς διαμάχες και μέχρι σήμερα υπάρχουν πολλαπλές και αντικρουόμενες κριτικές προσεγγίσεις. Απ` ότι φαίνεται λοιπόν, η υπάρχουσα εμπειρία του παρελθόντος δεν μπορεί να παράγει ένα γενικευμένο πολιτικό τυφλοσούρτη που να τον χρησιμοποιεί το ταξικό κίνημα «copy – paste».
Γεωπολιτική vs πολιτικής
Αν απλώς συνεχίζουμε να προβάλλουμε τη δύναμη των Stelth, των drones και την παγκόσμια πολεμική μηχανή των καπιταλιστικών μπλοκ θα είναι μια ακριβής εικόνα. Όπως επίσης οι οικονομικές αλληλεξαρτήσεις, η ιδεολογική ηγεμονία και οι δαιδαλώδεις γραφειοκρατικοί μηχανισμοί είναι μια πραγματικότητα. Μια στεγνή καταγραφή τους μπορεί να γεννήσει δυο και μόνο πολιτικές τοποθετήσεις. Η μία να περιμένει με θρησκευτική ευλάβεια κάποια μαζική κατάρρευση αυτού του συστήματος και η δεύτερη να εγκαταλείψει οποιαδήποτε ανεξάρτητη ταξική τοποθέτηση στο άμεσο μέλλον και να προσδεθεί σε κάποιο αστικό στρατόπεδο. Γενικόλογη επίκληση του κινήματος ή η «ρωσική αρκούδα» μπορεί να είναι η λύση για το λαϊκό κίνημα;
Η απογείωση από τους υπαρκτούς ταξικούς συσχετισμούς σε μια στρατόσφαιρα αφηρημένης «αναγκαίας» στράτευσης δεν προσφέρει απολύτως τίποτα στο κίνημα. Από τις πέτρες στα λουλουδάκια και τις αποσπασματικές 24ώρες απεργίες που πασχίζουν να βρουν τρόπους να αντιμετωπίσουν την αστική αντεπανάσταση, δεν είναι δυνατόν να θέσουμε μαξιμαλιστικούς όρους αντιμετώπισης της παγκόσμιας ιμπεριαλιστικής μηχανής. Γι` αυτό και η προβολή των συμβιβασμών και των ελιγμών που δοκίμασαν επαναστατικά καθεστώτα είναι παντελώς λαθεμένη ως προσέγγιση. Δεν μπορούμε να βάζουμε την τακτική διακρατικών συμμαχιών χωρίς τη δημιουργία ενός υπαρκτού υποκειμένου. Αφαιρεί την προταγματική δυναμική των επαναστατικών δυνάμεων προκαταβάλλοντας τη μελλοντική «δυσκολία» και σπέρνει την ηττοπάθεια. Μόνο ο σαφής καθορισμός του πολιτικού στόχου θα ορίσει και τα κατάλληλα εργαλεία και αυτός δεν μπορεί να είναι παρά η δημιουργία ενός εδαφικοποιημένου επαναστατικού υποκειμένου. Σήμερα μπορούμε να δούμε ιστορικές ευκαιρίες που χάθηκαν ή ηρωικούς αγώνες που δεν είχαν εν τέλει τη δυνατότητα να νικήσουν. Όμως, το καθήκον της κάθε γενιάς εξεγερμένων δεν είναι να αναγνωρίζουν σωστά μόνο τη δύναμη του αντιπάλου, αλλά τις αδυναμίες του. Να βρίσκει τα μικρά ή μεγαλύτερα κενά, τις αντιφάσεις του συστήματος και να προωθεί ένα ανεξάρτητο σχέδιο για την κοινωνία.
Στη Συρία δεν εξελίσσεται, μόνο, μια ενδοαστική διαμάχη. Δεν υπάρχει μόνο μία (ή πολλές, ανάλογα με την οπτική) ιμπεριαλιστική επέμβαση. Δεν υπάρχει μόνο η φρίκη του πολέμου και το δράμα των λαών της περιοχής. Δεν υπάρχει μόνο το άβουλο πλήθος ως αντικείμενο που απλά θα υποστεί συνέπειες. Η διαφορά στην περιοχή είναι, πως παρεμβαίνει ένας ανεξάρτητος παράγοντας έξω από τα αστικά στρατόπεδα, το Κουρδικό κίνημα! Δεν αναζητούν μια «νέα χώρα», ένα νέο κράτος σαν και τα άλλα, αλλά προβάλλουν την «αυτοδιάθεση». Πράγματι! Τα πολιτικά προτάγματα τους φαντάζουν φτωχά. Δεν προβάλλουν ένα περίπλοκα δομημένο ευρωπαϊκό αριστερό ή αναρχικό φαντασιακό, ένα όραμα στο πλάι της παγκόσμιας επαναστατικής διανόησης αλλά φέρουν μια σημαντική συνεισφορά: μετατρέπουν την εξέγερση από ευχολόγιο σε υπαρκτή συνθήκη.
Τι φέρνει η κουρδική εξέγερση;
Υπάρχουν μερικά χαρακτηριστικά που πρέπει όχι μόνο να διαφυλαχτούν, αλλά να αποτελέσουν βάση ανάλυσης και οικοδόμησης. Τα ιδεολογικά – πολιτικά ρεύματα της αριστεράς και της αναρχίας πρέπει να επικαιροποιούν τις στρατηγικές του επαναστατικού κομμουνισμού.
- Η εξέγερση εξελίσσεται παρ` όλο το -αντικειμενικά- αρνητικό διεθνές πεδίο. Η κρίση προελαύνει, τα αντιδραστικά και φασιστικά κινήματα επανακάμπτουν ενώ οι αντιστάσεις στην αστική αντεπανάσταση σε Ευρώπη και Λατινική Αμερική δείχνουν να εξασθενούν. Χωρίς «σοσιαλιστικά» στρατόπεδα, χωρίς παγκόσμια ιδεολογικά κινήματα οι Κούρδοι της Ροζάβα δοκιμάζουν τη δική τους εφόρμηση στους ουρανούς κόντρα σε θεούς και δαίμονες.
- Το υποκείμενο από ισχυρισμός γίνεται ύπαρξη. Η κουρδική αντίσταση ξαναφέρνει τις ένοπλες πολιτοφυλακές στο προσκήνιο. Λαϊκή αυτοδιεύθυνση και γυναικεία χειραφέτηση ξαναέρχονται στην επικαιρότητα. Το κίνημα μετατρέπεται από διεκδικητικό σε αυτοκυβέρνηση.
- Η εκμετάλλευση του κενού εξουσίας. Η κρίση και η κατάρρευση του Συριακού καθεστώτος, όχι μόνο δεν οδήγησε το κουρδικό κίνημα σε μοιρολατρική ηττοπάθεια, αλλά «διαβάστηκε» σαν ευκαιρία εφόρμησης. Αυτά τα κενά δεν παραμένουν στο διηνεκές ούτε και υπάρχει κάποιος κοινωνικό – πολιτικός αυτοματισμός που θα οδηγήσει ντετερμινιστικά στην εκμετάλλευση τους. Έχουν εμφανιστεί σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη και θα συνεχίσουν να εμφανίζονται ολοένα και πιο συχνά. Η ικανή εκμετάλλευση τους είναι μια ιδιαίτερη «τέχνη» που πρέπει να την εξασκήσει το ταξικό κίνημα.
- Η εξέγερση παράγει αποσταθεροποιητικά ντόμινο στο υπάρχον αστικό τοπίο. Η Ροζάβα έχει αρχίζει να συμπαρασύρει σε πολιτική αστάθεια και μεγαλύτερους «παίχτες». Το καθεστώς της Τουρκίας δεν είναι τόσο συμπαγές, πλέον, στην διαμόρφωση της πολιτικής του. Η εξέγερση της πλατείας Ταξίμ και το τουρκικό κίνημα εμπνέεται και διεθνοποιεί το κουρδικό κίνημα αυτοδιάθεσης και αυτό είναι μεγαλύτερο πρόβλημα από οποιαδήποτε ενδοαστική διαμάχη.
- Η διεθνιστική, «εθνοπροδοτική» πολιτική του τουρκικού εργατικού κινήματος. Η κυβέρνηση Ερντογάν έχει σηκώσει το χαρτί του εθνικισμού για να τσακίσει το εργατικό κίνημα. Για πρώτη φορά, όμως, προσπαθεί να σφυρηλατηθεί μια διεθνιστική πολιτική που θα σπάσει την τουρκική εθνική ενότητα. Η ρήξη με την αντί-κουρδική και αντί-ρωσική πολιτική εθνικής ομοψυχίας είναι πράξη πολεμική με το τουρκικό αστικό μπλοκ.
Ο ρόλος του ταξικού κινήματος στην Ελλάδα
Το κίνημα στην Ελλάδα είναι από τα πιο σημαντικά στην παγκόσμια σκακιέρα. Οι συνεχόμενες μάχες με την αστική αντεπανάσταση που εκτυλίσσεται στον 7ο χρόνο της ύφεσης δεν το έχουν οδηγήσει στην παραίτηση και στο συμβιβασμό. Παρ` όλες τις ήττες δοκιμάζει και εξελίσσει τα εργαλεία μάχης. Όμως σήμερα βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή.
Μετά από πολυετείς μάχες το εργατικό κίνημα ξεπέρασε το διεκδικητικό ρόλο και δοκίμασε – έστω και με τη λογική της κοινοβουλευτικής ανάθεσης – τη συνολική πολιτική αντιπαράθεση με τις επιλογές των καπιταλιστών. Η άνευ-όρων συνθηκολόγηση της αριστερής κυβέρνησης στο διεθνές κεφάλαιο έχει θέσει νέους προβληματισμούς. Το όραμα της ομαλής συνδιαχείρισης μέσα από τους αστικούς μηχανισμούς εξουσίας είναι ζήτημα χρόνου να πεταχτεί οριστικά στα σκουπίδια και θα οδηγηθούμε σε μια νέα φάση πολιτικής αστάθειας. Το στρατηγικό αδιέξοδο του αστικού μπλοκ γύρω από τη δημοκρατική, ευρωπαϊκή, μνημονιακή πολιτική θα δημιουργήσει νέα κενά εξουσίας. Σε αυτό το νέο γύρο πρέπει να εμπνευστούμε από την τόλμη των Κούρδων ανταρτών και να περάσουμε από τη λογική της «πίεσης προς τους κυβερνώντες» και της ανάθεσης στην πολιτική της αυτοκυβέρνησης.
Ο καλύτερος τρόπος συμπαράστασης στην Κουρδική εξέγερση είναι η μεταφορά της Ευρώπη. Το κίνημα σε Τουρκία και Ροζάβα δέχεται ισχυρές πιέσεις ενσωμάτωσης. Για να αποκρουστούν οι λογικές του συμβιβασμού με τον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό χρειάζεται να παραμείνει ζωντανή η φλόγα της δυνατότητας αυτοκυβέρνησης. Δύο είναι τα νέα εργαλεία που πρέπει να προστεθούν στο ταξικό κίνημα: ταξικοί μηχανισμοί έξω και κόντρα στο αστικό κράτος και διεθνισμός. Το σπάσιμο με την εθνική στρατηγική του κεφαλαίου πρέπει να γίνει και στην πολιτική στόχευση αλλά και στα εργαλεία εφαρμογής.
Η στράτευση μας θα είναι ολόψυχη και ανυποχώρητη!
Ταξική Διεθνιστική Αλληλεγγύη για τη Νίκη της Εξέγερσης!
Αθήνα, 14 Ιανουαρίου 2016
