Αντιφασιστική Φρουρά | Τεύχος 65 | ΜΑΡ 2025
Η πολύπλευρη πολιτική κρίση της ΝΔ και η ανυπαρξία ουσιαστικής αριστερής αντιπολίτευσης, ανέδειξαν πολλά επετειακά κείμενα προσέγγισης για την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 στην κυβέρνηση. Αναφορές στην «προδοσία» του δημοψηφίσματος, τα μνημόνια που υπέγραψε από τη μία ή τα «λίγα αλλά σημαντικά μέτρα» από την άλλη. Όλες οι πλευρές της αριστεράς συνεχίζουν να απαγγέλουν τις ίδιες θέσεις που είχαν πριν δέκα και δεκαπέντε χρόνια. Όμως η συνεχόμενη επανάληψη ενός λανθασμένου δρόμου με ελπίδα αυτή τη φορά να φέρει διαφορετικό αποτέλεσμα, δεν είναι αρκετά πειστική στο μαζικό κίνημα.
Η αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να υπάρξει ως δημοκρατική αντιπολίτευση στην καπιταλιστική στρατηγική
Η ήττα του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήρθε ούτε το Σεπτέμβρη του 2015 ούτε το 2019. Είχε ήδη δομηθεί ως δημοκρατικό – συστημικό κόμμα από την ίδρυσή του χωρίς να έχει καμία σημαντική αριστερή αντιπολίτευση είτε στο εσωτερικό του είτε εκτός. Ακόμα και το 2019 που βρέθηκε στην αξιωματική αντιπολίτευση δεν βρέθηκε σε κρίση. Η συστημική – δημοκρατική αριστερά γνωρίζει τους κανόνες του παιχνιδιού διακυβέρνησης και απορρόφησε τους κλυδωνισμούς της εκλογικής ήττας. Το πρόβλημα προέκυψε όταν ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε σε αδυναμία να κάνει αντιπολίτευση και γι΄αυτό συντρίφτηκε στις εκλογές 2023.
Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν το ιστορικό κόμμα της δημοκρατικής αριστεράς. Αυτή τη θέση την είχε καπαρώσει το δίδυμο ΠΑΣΟΚ – ΚΚΕ από τη μεταπολίτευση και μετά. Η παγκόσμια κρίση, όμως, του 2008 δεν προκάλεσε σεισμό μόνο στην παραδοσιακή δεξιά αλλά και στην δημοκρατική αντιπολίτευση. Μετά από την υπογραφή του 1ου μνημόνιου και το συγκλονιστικό λαϊκό κίνημα 2010 – 2011 οδηγήθηκε το αστικό μπλοκ σε «κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας». Οι συζητήσεις που υπήρχαν στο κίνημα προσπαθούσαν να σκιαγραφήσουν τι σημαίνει το σύνθημα «κάτω η κυβέρνηση ΝΔ – ΠΑΣΟΚ». Το ποιος θα κυβερνήσει δεν ήταν καθόλου ορατό το 2011. Το 2012 η δικομματική κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ – ΝΔ (με 88% στις εκλογές του 2009) συντρίβεται παίρνοντας αθροιστικά 32%. Αλλά με τη συνολική δεξιά στο 60% πολυδιασπασμένη και ανίκανη (λόγω εκλογικού νόμου) να σχηματίσει κυβέρνηση. Μόνο τότε ο ΣΥΡΙΖΑ με το 16% (που έγινε 27% τον Ιούλιο 2012) φάνηκε πως μπορεί να είναι το κέντρο μιας δημοκρατικής διακυβέρνησης.
Ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε στο κέντρο των εξελίξεων γιατί υπήρχε κατάρρευση της παραδοσιακής αριστεράς και ανικανότητα να υπάρξει αντικαπιταλιστική απάντηση στο κενό που δημιουργήθηκε. Η κατοχύρωση του ΣΥΡΙΖΑ ως «λελογισμένη» αριστερά δεν έγινε το 2015 αλλά κατοχυρώθηκε ήδη από το 2006. Τότε η «δεξιά» πτέρυγα υπό τον Κουβέλη και διαμέσου διάφορων πανεπιστημιακών (Ρεπούση κ.α.) είχε συνταχθεί μαζί με την υπουργό Παιδείας Γιαννάκου για τη συνταγματική αναθεώρηση του άρθρου 16 και την ιδιωτικοποίηση των ΑΕΙ. Παρόλο το τεράστιο κίνημα που εμπόδισε αυτή την εξέλιξη η δεξιά πτέρυγα παρέμεινε στο κόμμα χωρίς καμία αντίδραση ακόμα και από την ακροαριστερή αντιπολίτευση (ΚΟΕ, ΔΕΑ κλπ).
Ακόμα και μέχρι το 2011 ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν στα όρια της επιβίωσης. Ο ρόλος του στο κίνημα ήταν περιθωριακός και πολλές φορές αμφιλεγόμενος. Στις περιφερειακές εκλογές του 2010 ο υποψήφιός του παίρνει 6% την ώρα που ο Αλαβάνος κατεβαίνει μόνος του και παίρνει 2% όπως και το ψηφοδέλτιο της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Το κίνημα των «πλατειών» τελειώνει μετά την εκτεταμένη καταστολή της παλλαϊκής συγκέντρωσης της 12ης Φεβρουαρίου 2012. Από την εξέγερση του Γρηγορόπουλου τον Δεκέμβρη του 2008 ως τον Φεβρουάριο του 2012, σχεδόν για τρία χρόνια ήταν ανοιχτή οποιαδήποτε στρατηγική για το λαϊκό κίνημα.
Οι Διεθνείς Οίκοι και η ΕΕ φερόντουσαν στον Γ. Παπανδρέου και Σαμαρά όπως ο Τραμπ στο Ζελένσκι. Ο ΣΥΡΙΖΑ δοκίμασε να υλοποιήσει μια δημοκρατική εναλλακτική απάντηση. Δοκίμασε να κυβερνήσει αυτό το αστικό κράτος διατηρώντας όλους τους μηχανισμούς του και τα επιτελεία του. Έπαιξε το ρόλο του «χρήσιμου ηλίθιου» από το καπιταλιστικό σύστημα γιατί οι έμπιστες πολιτικές δυνάμεις είχαν φθαρεί και πολυδιασπαστεί.
Η αντικαπιταλιστική αριστερά είχε μια ιστορική ευκαιρία μέσα από την κρίση της δημοκρατικής αριστεράς να καταθέσει πρόταση εξουσίας «από τα κάτω». Η αδυναμία αυτή μεταφέρθηκε σε ολόκληρο το σώμα της και δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει ούτε το φασιστικό κίνημα.
Η (μη) αντιμετώπιση του φασιστικού κινδύνου της χρυσής αυγής
Η στρατηγική όλης της αριστεράς είχε δύο πτέρυγες. Η πρώτη και η μεγαλύτερη που περιλαμβάνει ΚΚΕ – ΣΥΡΙΖΑ αλλά και ΝΑΡ, Δίκτυο, Ξεκίνημα κλπ είχε κεντρική θέση πως «το δήθεν αντιφασιστικό κίνημα είναι κομπίνα για να ενταχτεί η ΝΔ – ΠΑΣΟΚ στο δημοκρατικό μέτωπο και να υπονομευτεί ο αντιμνημονιακός (ή ο ταξικός) αγώνας. Το ΚΚΕ αρνείται πεισματικά να κινητοποιηθεί μέχρι να φτάσει στο σημείο το καλοκαίρι του 2012 η Κανέλη να χαστουκίζεται από τον Κασιδιάρη αλλά να μην υποβάλλει καν μήνυση ενώ το σωματείο της Χαλυβουργικής που βρίσκεται σε κατάληψη υποδέχεται αντιπροσωπεία αλληλεγγύης της χρυσής αυγής τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου. Το αντιρατσιστικό φεστιβάλ του 2011 την περίοδο του ναζιστικού πογκρόμ της Αχαρνών ακυρώνεται(!!!) για να μην διασπαστεί ο κόσμος των πλατειών (!!!!). Το ΝΑΡ εμφανίζεται πρώτη φορά σε αντιφασιστική συγκέντρωση τον Μάρτιο του 2017(!!) και κάνει αυτοκριτική στο συνέδριο του πως υποτίμησε τον κίνδυνο φασισμού.
Φυσικά οι κεντρικές δράσεις των ναζί μένουν αναπάντητες. Οι ακάλεστες μοτοπορείες που στήνουν με δεκάδες μηχανές οι φασίστες τρομοκρατούν το λαϊκό κίνημα. Γίνονται συγκεντρώσεις του ΣΥΡΙΖΑ σε γειτονιές και από διπλά περνάνε δεκάδες μηχανές ναζί που κορνάρουν αλλά τα στελέχη καλούν σε αυτοσυγκράτηση. Η ετήσια εθνικιστική διαδήλωση των Ιμίων που μαζεύει χιλιάδες ναζί γίνεται ημέρα που οι οργανώσεις καλούν τα μέλη τους και τους μετανάστες να μείνουν σπίτια τους. Τα πανηγύρια των διανομών φαγητού «μόνο σε έλληνες» δεν βρίσκουν ούτε μία δράση ακύρωσής τους. Στα σχολεία μαθητές ναζί κάνουν ναζιστικούς χαιρετισμούς την ώρα της προσευχής αλλά η αριστερά ελπίζει να «μορφώσει την άγνοια των φασιστών». Η δημοκρατική αριστερά παίζει νυχθημερόν το «ακορντεόν» και ελπίζει πως έτσι σταματιέται το φασιστικό κίνημα.
Μια μικρή μειοψηφία της αριστεράς (ΣΕΚ κλπ) και η αναρχία δοκιμάζει να αντισταθεί στους ναζί αλλά χωρίς τα εργαλεία του Μαχητικού Αντιφασισμού. Για το ΣΕΚ υπάρχουν μόνο δύο εργαλεία: να καταδικαστούν οι ναζί από τα δικαστήρια και να πείσει τους φασίστες ψηφοφόρους να σταματήσουν να ψηφίζουν χρυσή αυγή. Και οι δύο πλευρές θεωρούν τον αντιφασισμό ως «τοπική δράση». Είναι σαν να καλούνται τα χωριά της Ηπείρου να αντιμετωπίσουν την εισβολή του Μουσολίνι το 1941.
Ακόμα και μετά τη δολοφονία Φύσσα δεν υπάρχει αντίδραση της αριστεράς. Στην 1η επέτειο από την εκτέλεση των ναζί στο Ν. Ηράκλειο η μοναδική αντιφασιστική συγκέντρωση στήνεται από την ΟΡ.Μ.Α., τα Προσφυγικά, μια αντιφασιστική ομάδα της Καλλιθέας και τον τοπικό πυρήνα ΣΕΚ. Όλες οι οργανώσεις της αναρχίας (κατάληψη Καραγιάννη, ΒΟΞ κλπ ) δηλώνουν δημόσια και ρητά πως θα βρίσκονται στο Μαρούσι, ενώ ΣΥΡΙΖΑ – ΚΚΕ και λοιπή αριστερά πετά χαρταετό!
Όλη η άκρα αριστερά είχε ακολουθήσει την ήπια στρατηγική που είχε καθιερωθεί από ΣΥΡΙΖΑ – ΚΚΕ. Την ώρα που μαζικά οι μετανάστες έπαιρναν ρόπαλα και μαχαίρια για να προστατεύσουν τις ζωές τους, η αριστερά διαφωνούσε αν πρέπει να κάνει μηνύσεις ή όχι. Οι νιγηριανοί εργάτες είχαν συντρίψει τη χρυσή αυγή στην Πάτρα μέσα από το δίκτυο υπονόμων που τους επέτρεπε να επιτίθενται στα τάγματα εφόδου, η κινέζικη κοινότητα γάζωσε τα γραφεία της χρυσής αυγής στη Λάρισα, ρώσοι μετανάστες τσάκισαν τους ναζί στην Καλλιθέα αλλά η αριστερά έψαχνε θεσμικές απαντήσεις.
Δυστυχώς με τον ίδιο τρόπο αντιμετώπισε την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ.
Αντικαπιταλιστική αριστερά χωρίς αντικαπιταλιστική πρόταση
Τη διετία 2010 – 2011 είχαμε αυτό που διαβάζουμε στα βιβλία μια «επαναστατική κρίση – κατάσταση». Υπήρχε τι δίδυμο « οι κυβερνώντες δεν μπορούν να κυβερνήσουν όπως πριν και οι κυβερνώμενοι δεν θέλουν να κυβερνηθούν όπως παλιά». Η αστική τάξη βρίσκεται σε στρατηγική και πολιτική σύγχυση, η διεθνής κατάσταση έχει ενδυναμώσει αριστερά κινήματα οπότε οι επαναστατικές δυνάμεις οφείλουν να καταθέσουν πρόταση ανατροπής όχι ως αφηρημένη προπαγάνδα αλλά ως συγκεκριμένο σχέδιο κομμουνιστικής εξέγερσης. Η αντικαπιταλιστική αριστερά είχε ιστορική ευκαιρία την οποία και πέταξε στα σκουπίδια.
Δύο είναι τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται: 1) δεν υπήρχαν τα όργανα αυτοκυβέρνησης (πχ σοβιέτ), και 2) ήμασταν μικροί και άπειροι.
Στην ιστορία του εργατικού κινήματος δεν υπάρχουν μορφές αυτοκυβέρνησης παράλληλα με την αστική εξουσία που διατηρούνται για χρόνια ώστε να εκπαιδευτεί το ταξικό κίνημα. Προκύπτουν μέσα στην επαναστατική διαδικασία και αναδεικνύονται ως τέτοιες από τις κομμουνιστικές δυνάμεις. Θα μπορούσε κάποιο επαναστατικό κόμμα να διεκδικήσει την ανάδειξη των «πλατειών» ως νέα κέντρα λαϊκής εξουσίας διεκδικώντας την πλειοψηφία σε αυτές και προβάλλοντας να υλοποιηθεί το πρόταγμα «όλη η εξουσία στις πλατείες». Καμία οργάνωση (μέσα ή έξω από το ΣΥΡΙΖΑ) δεν πρότεινε τη διακυβέρνηση «από τα κάτω». Θα μπορούσε να δοκιμάσει, να συγκρουστεί με τις δυνάμεις που το έβλεπαν μόνο σαν κίνημα και ας ηττηθεί αλλά θα είχε καταγραφεί μια πρώτη προσπάθεια συγκεκριμένης πολιτικής εξέγερσης.
Το πρόβλημα δεν ήταν ούτε θέμα μεγέθους της άκρας αριστεράς. Αυτή η αδυναμία κατάθεσης πρότασης εξέγερσης δεν εξηγεί μόνο τη νίκη της στρατηγικής ΣΥΡΙΖΑ μετά το 2012 αλλά και την αδυναμία να οικοδομηθεί έστω αντικαπιταλιστική αντιπολίτευση κατά την περίοδο διακυβέρνησης.
Με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 δεν υπήρξε καμία στρατηγική πίεσής του «από τα κάτω». Η ΕΡΤ έχει ιδιωτικοποιηθεί και έχει γίνει ΝΕΡΙΤ από τη ΝΔ, υπάρχουν πολύμηνες κινητοποιήσεις από την ΠΟΣΠΕΡΤ μαζί με την αριστερά, αλλά καμία οργάνωση της άκρας αριστεράς δεν δοκιμάζει να καταλάβει το ραδιομέγαρο το βράδυ των εκλογών και να υλοποιήσει «από τα κάτω» την υπόσχεση ΣΥΡΙΖΑ επαναφοράς στο δημόσιο.
Το δημοψήφισμα ενάντια στο μνημόνιο δεν ήταν πρόταση της ΑΝΤΑΡΣΥΑ αλλά ούτε της αντικαπιταλιστικής πτέρυγας του ΣΥΡΙΖΑ. Το κέντρο Τσίπρα ήθελε εργαλείο διαπραγμάτευσης όπως και ο ΓΑΠ το 2009 και η άκρα αριστερά πήγε σερνόμενη. Θα μπορούσαν να οικοδομηθούν επιτροπές υπέρ του «ΟΧΙ» σε κάθε γειτονιά ώστε το λαϊκό κίνημα να στήσει ξανά όργανα πάλης μετά τις πλατείες. Αυτό όμως προϋποθέτει δυνάμεις που θα είχαν ενιαιομετωπική τακτική συνεργασίας με το ΣΥΡΙΖΑ στήνοντας μαζί του επιτροπές ώστε να διεκδικηθεί η αγωνιστική βάση του μετά το πιθανό ξεπούλημα και μια αντίληψη συγκεκριμένης μάχης και όχι αφηρημένης προπαγανδιστικής παρέμβασης.
Η ανημποριά του 2011 μεταφέρθηκε αυτούσια το 2015. Γι΄αυτό και η «προδοσία» του δημοψηφίσματος δεν έφερε προβλήματα στο ΣΥΡΙΖΑ. Έχασε ένα 3% στη ΛΑΕ που κι αυτή εξαϋλώθηκε γρήγορα. Αντίθετα ενταφιάστηκε για τα καλά η υπαρκτή αντικαπιταλιστική πρόταση. Η εντός ΣΥΡΙΖΑ άκρα αριστερά (ΔΕΑ – ΚΟΕ) αποχώρησε μικρότερη και διαλυμένη και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ μπήκε σε μια εσωστρεφή αντιπαράθεση ΣΕΚ – ΝΑΡ έχοντας μετατραπεί σε εκλογική ομπρέλα χωρίς πολιτική στρατηγική.
Όχι επίλογος, αλλά αντεπίθεση!
Το αν θα ξεπεράσει η δημοκρατική αριστερά την κρίση της και θα μπορέσει να παρουσιαστεί ξανά ως κυβερνώσα δύναμη, δεν μας αφορά. ΠΑΣΟΚ – ΣΥΡΙΖΑ – ΝΕΑΡ – Κασσελάκης – Κωνσταντοπούλου ψάχνουν τρόπους να δημιουργηθεί κάποιου τύπου «Νέο Λαϊκό Μέτωπο» ώστε να απαντηθεί το ερώτημα «ποιος θα έρθει αν πέσει η ΝΔ;».
Η δική μας πλευρά οφείλει να παράξει αντικαπιταλιστική απάντηση στην κρίση. Την προηγούμενη φορά δεν ηττηθήκαμε από μια σφοδρή ρεφορμιστική επίθεση που ανέκοψε μια επαναστατική πορεία αλλά από την ανημποριά μας να αντιπαρατεθούμε στο αστικό κράτος. Το 2010 – 2015 απέναντι στην επίθεση του κράτους και των ναζί μετρηθήκαμε και βρεθήκαμε ελλιπής. Έτσι παραδώσαμε στο ΣΥΡΙΖΑ αμαχητί τις ελπίδες του λαϊκού κινήματος.
Να διδαχτούμε από τις ελλείψεις και τα λάθη του πρόσφατου παρελθόντος. Η κρίση δημιουργεί νέα σύγχυση στο αστικό μπλοκ και το εργατικό κίνημα θα προβάλλει ξανά με διάθεση υπέρβασης.
«Την άλλη φορά που θα μας ρίξουνε να μην την κοπανήσουμε. Να ζυγιαστούμε» Κατερίνα Γώγου
Αλέξανδρος Γανδής